“Günaydın, nasılsınız bu sabah?” diye sordu hemşire canlı, cıvıl cıvıl bir sesle. Yaşlı kadın bir çocuk gibi dudağını büzerek “kötü” demek isterdi ama o güngörmüş, eski bir İstanbul’luydu.
İstabul Sarıyer
Ferhunde Hanım uyuyamıyordu. Çünkü endişeliydi. Şubat sonunda evini kapattığı günden beri her gece gözünü kırpmadan tavana bakıyor, saatlerce kaderin ona biçtiği bu acıklı sonu bir türlü içine sindiremiyordu. Seksen üç yaşındaydı ve geçen ay bayramdan bayrama çıkardığı kristal şekerliği raftan alırken tabureyi tutturamamış, düşüp kalçasını kırmıştı. Bu kazada baş dönmelerinin müsebbibi olarak doktorun yasakladığı ama Ferhunde hanımın bir türlü vazgeçemediği topuklu terliklerin payı da yok değildi. Tabureye çıkarken bir an terliklerini çıkarmayı akıl etse de büyük oğlan ta Amerikalardan görüntülü aramış, telefonu kapattıktan sonra da aklından uçup gitmişti. Tabiri caizse, sevinçten nereye bastığını bilmiyordu. İki oğlan da bayram tatilinde yanında olacaklardı.
Aradan haftalar geçti ve hastaneden çıktıktan sonra Ferhunde hanımın hayatında bir sürü değişiklik oldu. İki oğlu da artık onun için, 7/24 sağlık hizmeti alabileceği bu huzurevini uygun görmüş, küçük bir odadan ibaret olan yeni hayatında yine onu yalnız bırakıp uzaklara gitmişlerdi. Bir kere artık eski hayatına, kedisi Müren’e ve musiki cemiyetine dönemeyeceği gerçeğini kabulleniyordu. Bunun değişebileceğini umut etmeyi bırakmıştı. Altı hafta önce, evinin anahtarını siyah rugan çantasının çıtçıtlı bölmesine koyduğu günden beri hayatının yeni bir döneme girmekte olduğunu kabullenmekte epey zorlandı. Bazı geceler, dolabın en dip köşesine sakladığı ayakkabı kutusuna uzanıyor, yanına aldığı seksen küsur çiftten ikisini, ki seçerken çok zorlandı, ponponlu ve gül kurusu olanı, nadide bir parçayı gün yüzüne çıkarır gibi kutudan çıkarıyor, onları incitmekten korkar gibi ayaklarına geçiriyor, Münir Nurettin Selçuk’dan şarkılar mırıldanarak, odasında birkaç adım attıktan sonra özenle yerlerine yerleştiriyordu.
Hemşire odasına girdiğinde Ferhunde Hanım hala yataktaydı. Elindeki tansiyon aletini turkuaz rengi önlüğünün cebine koyar koymaz hemşire perdeyi sonuna kadar çekti ve pencereyi açtı. Hemşirenin kalıp gibi ütülenmiş formasından insanın içini ferahlatan, şu parfümlü deterjan kokusundan geliyordu. Ferhunde hanım prensip sahibi bir kadındı, mesafeye önem verir, hizmet aldığı insanlarla samimi olmazdı. Asla bugün değildi ama birkaç hafta sonra deterjanın markasını soracak, onu cömertçe övecekti.
“Günaydın, nasılsınız bu sabah?” diye sordu hemşire canlı, cıvıl cıvıl bir sesle. Yaşlı kadın bir çocuk gibi dudağını büzerek “kötü” demek isterdi ama o güngörmüş, eski bir İstanbul’luydu. Soruya cevap vermeden, keyifsiz bir, “günaydın” demekle yetindi. Oda çam ağaçlarının keskin kokusunu da beraberinde getiren nemli ve serin bir havayla doldu. Evvelsi gece şiddetli bir yağmur yağmış, her şimşek çaktığında gökyüzü neredeyse ortadan ikiye ayrılacakmış gibi çatırdamıştı.
“On bire sekiz, gayet iyisiniz,” dedi hemşire, pembe dudaklarını sonuna kadar yayarak. Ferhunde hanım bundan böyle herkes gibi yemeklerini aşağıda, yemek salonunda yiyebilecek ve isterse kahvesini bahçede içebilecekti. Hava çok güzeldi. Yaşlı kadın, otuzlarında, uzun boylu, sarı saçlarını ensesinde toplamış, vücuduna göre kalçaları biraz geniş olan bu hemşirenin nasıl da bu kadar neşeli olduğuna ikna olamadı bir türlü. Böyle yerler için bu biraz fazlaydı. Dur bakalım dedi içinden. Açık pencereden, fıstık çamlarının arasından belli belirsiz bir ses duyuldu, bir müzik sesi çalındı kulağına Ferhunde hanımın, onun hiç bilmediği, daha doğrusu pek kulak asmadığı türden bir sesti bu.
Ona göre fazla yanık, fazla oynaktı. İnsanı utandıracak kadar da kıpır kıpırdı üstelik. Merdivenleri silen kadının yüksek sesle mırıldandığı şarkılardan, yönetici uyarmış, “böyle açık saçık…” diyememişti de işaret parmağını dudaklarına götürmüş, “hasta var” demişti. Ayıp, konuşulmaması gereken bir şey gibi hiç oralı olmadı Ferhunde Hanım. Ses odanın içinde dolaştıktan sonra usulca çekilip gitti.
O sabah ve ondan sonraki her sabah Ferhunde Hanım bahçeye çıktı. Yumuşak, ortopedik ayakkabılarına göz ucuyla bile bakmadan bahçenin bittiği yere, limon çiçeklerinin açtığı taş duvara kadar yürüdü. Nisan güneşinin tadını çıkardı. Keskin kokulu sardunyalar, mavi ortancalar, akşamları bir başka kokan yaseminler içini ferahlattı. Güneşin toprakla buluştuğu her adımı dolaşan türkülerin sesini aşina bir merakla arıyor, ağlamanın eşiğine gelmeden geçmiş güzel günlerini düşünebildiğini fark edebiliyordu.
Sesin gittikçe yaklaştığı sırada, birkaç gün önce yanındaki odaya yerleşen Ayşe hanımla beraber gül fidanlarının sardığı banka oturdular. Ferhunde hanımın parçaları birleştirip sonradan anladığı kadarıyla Ayşe Hanım kendi isteğiyle buradaydı. Tası tarağı toplayıp, kimselere haber vermeden gelmişti İstanbul’a. Rahmetli kocası söz vermiş ama kısmet olmamıştı bir türlü, “seni gezdireceğim,” dermiş, “Eyüp Sultan’ı, Süleymaniye’yi, Üsküdar’ı.” Ayşe Hanım, baş örtüsünü çenesinin altında sıkıca bağlar, kocasına inanırmış.
Bahçıvan fıskiye havuzunu temizledikten, kuru yaprakları mermer zeminin bir köşesine topladıktan sonra, kamelyadan sarkan petunyalara, plastik şişeden iki fıs, belki de üç, vitaminli su verdi. Ayşe Hanım kıpırdandı, beyaz ferforje masaya telvesine kadar içtiği kahve fincanını bıraktı ve bahçıvanın kemer tokasına, ince bir kancayla tutturduğu küçük, kırmızı radyosundan gelen türküye eşlik etti.
“O Süsem O Sümbül O Gül O Bağındır O İnci O Mercan Beyaz Gerdanındır
Ferhunde Hanımın hemşireye, “ne yapsam benim çamaşırlarım böyle kokmaz,” dediği gün Haziran’ın başıydı. Kapı komşusu Ayşe Hanım’la beraber ara öğünlerine sevgili hemşirelerini de davet etmişler, buz gibi karpuzu, can eriklerini, yeni dünyaları büyük bir iştahla yemiş, önlerinde ne var ne yok silip süpürmüşlerdi. Ferhunde Hanım daha fazla uzatmadan, lafı ağırbaşlı bahçıvana getirdi.
“Çay içer misiniz?” dedi Marzo, “hayır teşekkür ederim,” dedim, “annem bekliyor,” diyecek oldum, vazgeçtim, “fazla zamanım yok,” dedim, başka da bir şey gelmedi aklıma. Az önce benim durduğum yerden içeri bakan tuhaf bir adam yaklaştı, kafasındaki o modası geçmiş şeyle selam verdi bize. İşaret parmağını bana mı uzatıyordu yoksa, neler oluyordu?
Fotoğraf Lizbon’dan bir duvar resmi
Engel olamadığı bir hıçkırık gibi “Shakespeare ölmüş!” dedi. Kapının ağzında öylece kala kaldım. Odada hareket eden tek şey elimdeki fincandan bir hayalet gibi yükselen çayın dumanıydı. Kocamın hiç dermanı kalmamış gibi, kolları iki yana düştü. Sehpaya yığılan, tomar halindeki gazetenin yanına koydum çayını. Dükkanı kapatırken bu çay takımından kalan üç beş parçayı da eve getirmiştik. Öyle incelerdi ki, mavi desenli çiçekler içerden bile görünürdü. “Soğutma” diyecek oldum, diyemedim. Tepesinde birkaç sararmış yaprağın direndiği ıhlamur ağacı beşik gibi sallandı. Neredeyse yağacak.
Ölüm ilanlarıyla dolu sayfaya bir göz attıktan sonra İçi dışına çıkmış gazeteleri eskiden olduğu gibi özenle katladı kadın. Dükkanda çok lazım olurdu, kristal bardakları, antika lambaların cam gölgeliklerini, sarı yaldızlı porselen tabakları iki kat, bazen üç kat sarmak gerekirdi paketlerken, kıymetliydi okunmuş gazeteler. Ziyan edilemezdi.
Boynundan yağmur damlası gibi sarkan boncuklu vazoyu kalın bir örtüyle sarmış, “Tiyatro sokağına gideceksin,” demişti annem. “Levanten’in karşısındaki antikacıya, Leroy ustayı bulacaksın, o yoksa oğlu Marzo’yu
“Ben biraz dolaşacağım” dedi Marzo. Terliklerini sürüyerek çıktı odadan. Karısı,”Eldivenlerini giy!” dedi arkasından, “üşütme.”
Sigorta eksperi, annemin imzaladığı antetli kağıtları rengi atmış bir deri çantaya yerleştirdiği gün, üzerinde babamın adı yazılı ikiye katlanmış dolgun, sarı bir zarfla baş başa bıraktı bizi. O günden sonra babamla korsancılık oynadığım, camlı dolaplardaki hazineleri ele geçirip babamı esir aldığım odaya giremedim. Annem, denizden gelen esintiyle havalanan tülleri çekti, pencereleri kapattı, kalın kadife perdeleri altın rengi sırmalarından çözdü ve odayı karanlığa boğdu. Zarf inceldikçe, koynundan çıkardığı anahtarıyla sessizce içeri girer, bazen Güneyli ustaların elinden çıkmış, gümüş saplarında baş harfleri olan bir bıçak setiyle, bazen babamın Doğu seferinden getirdiği gül motifli isimsiz bakır bir tepsiyle ortadan kaybolurdu.
“Batmaz derdi babam, benim gemim batmaz,” Ona inanırdım. “Koca gemi bu, nasıl batardı?”
Tramvaydan iner inmez annemin defalarca tekrarladığı, sonunda ne olur ne olmaz diyerek bir kağıda çizdiği kabala haritadaki gibi çiçekçilerin önünden sola döndüm. Arnavut kaldırımlı çıkmaz sokağın sonuna kadar yürüdüm.
“Usta rıhtıma indi” dedi genç adam, “bugün dönmez, nasıl yardımcı olabilirim?” Bir baş hareketiyle alnına düşen saçlarını önünden çektiği bal rengi gözleriyle gülümsedi. Nadide bir parçaya bakar gibi vazoyu dikkatle inceledi. Uzun ince parmaklarını mercan damlaların etrafında gezdirerek nazik fiskeler attı. “Birazdan oyun başlayacak, içeri gelin” dedi, “Yutmasın kalabalık sizi.” Sihirli bir dokunuşla sanki görünmez bir kapıyı açtı ve yüzlerce porselen biblonun, revaklı aynaların, müzik kutularının arasından gittikçe hareketlenen sokağı, tiyatro kapısı önünde bekleşen insanları, birbirleriyle konuşan çiftleri hayranlıkla seyre daldım. Bütün tedirginliğim geçmişti. Levitan’dan belli belirsiz bir müzik sesi geliyor, İçerde bir kadın cama yansıyan görüntüsünde piyano çalıyordu.
“Çay içer misiniz?” dedi Marzo, “hayır teşekkür ederim,” dedim, “annem bekliyor,” diyecek oldum, vazgeçtim, “fazla zamanım yok,” dedim, başka da bir şey gelmedi aklıma. Az önce benim durduğum yerden içeri bakan tuhaf bir adam yaklaştı, kafasındaki o modası geçmiş şeyle selam verdi bize. İşaret parmağını bana mı uzatıyordu yoksa, neler oluyordu?
“Nasıl kızmam, sizi cadılar sizi, sizi yüzsüzler, sizi başından büyük işlere kalkışanlar, siz nasıl Macbhet’le anlaşır alışverişe girersiniz de bana anlatmazsınız bu yaptıklarınızı…”
Elim ayağım birbirine karıştı, korkudan ne yapacağımı bilemeden geri geri birkaç adım attım, tutacak bir yer arıyordum ki, can havliyle Marzo’nun kadife ceketinin eteğine yapıştım, ardından uzattığı eline. Yere bir biblo düştü. Sokaktakiler dikkat kesilmiş, bize bakıyorlardı. Marzo çenesini hafifçe kaldırdı, göğsünü şişirdi, annemin vazoyu sardığı örtüyü yere düşen biblodaki yaşlı adam gibi bir omuzuna atarak, dışardaki kalabalığın bakışları altında gösteriye devam etti.
“Ben ki başıyım bu işlerin, sanatımızın sırlarını, büyü yapmasını, ben öğrettim sizlere, üstelik bu yaptıklarınız da ne? Bir azgın, bir dik kafalı insan oğluna hizmet etmek mi? Gidin ve gün doğarken Akheron kıyısında bulun beni, balıkların karıncaları yediği yerde.”
Marzo dükkanın ışıklarını yaktı, sokak tekrar eski ritmine dönerken ampullerin sarı ışığı altında silindir şapkalı adam, kol uçları eprimiş kalın, siyah paltosunun göğüs cebinden iki bilet çıkardı, “biri küçük hanım için.”
Annemi meraktan öldürme pahasına o akşam Marzo’nun uzattığı koluna girdim ve kalabalığın ardından kanatları sonuna kadar açılmış kapının eşiğinden birlikte geçtik. Burası bir tiyatroydu, gözlerimi kamaştıran, karanlığı ışıklı, ışığı karanlık bir dünya. Marzo ön sırada, en uçtaki yerimizi kolaylıkla buldu. Arkaya doğru yükselen sıralarda kadınlar ve erkekler uğultulu bir sesle yerlerini aldılar. Ağır kadife perde yavaş yavaş açılırken seyirciler arkalarına yaslandı, elbise hışırtıları durdu, boğazlar temizlendi, son öksürük ve sessizlik.
Sanki davullar göğsümde çalıyor, kalbim heyecandan deli gibi çarpıyordu. Oturduğumuz yerden onu duyabiliyorduk, davudi sesini kısıyor “Koca Neptün’ün elleri yıkayabilir mi bu denizleri?” diyor, oyunculardan önce replikleri fısıldıyordu. Sahnede sözler ete kemiğe bürünüyor, intikam alıyor, yanlış anlıyor, seviyor, kin tutuyor, yalvarıyor, güldürüyor, korkutuyordu. Bütün duyguların peş peşe izini sürdüğüm, zamansız bir mekandaydım sanki.
Ayın bulutlarla oynaştığı o gece, Marzo’yla eve kadar yürüdük. Daha önce hiç duymadığım tiradlar okudu bana. Ne o gitmek istiyordu kapıda beklerken, ne de ben içeri girmek.
Herkes tanırmış onu tanımasına da kimse bilmezmiş aslında kim olduğunu. Oyunların tüm repliklerini ezbere bildiğinden mi? Bilinmez, Shakespeare demişler ona. Gerçek adını bilen yokmuş. Tiyatronun her şeyiymiş, daha seyirciler kapıya doğru ilerlerken koltukları düzeltir, etrafı temizlermiş, oyunların afişlerini değiştirir, oyuncuları giydirir, kostümleri onarırmış. O daha küçük bir çocukmuş buraya geldiğinde, kimilerine göre gişede bilet satan, kimilerine göre tiyatronun göz bebeği güzeller güzeli annesi amansız bir hastalığa yakalanıp öldüğünde küçük Shakespeare’e oyuncular bakmış, sahnede büyütmüşler onu.
Güneş hastalıklı bir sarıya döndü. Çok geçmedi, kara bulutların arkasında görünmez oldu. Beyaz boyun bağlı sığırcıklar, yağmuru karşılamaya çıktılar çoluk çocuk. Anahtar kapıda iki kere döndü. “İçim geçmiş,” dedi kadın adama, adam elini uzattı, “masum uykuya” dedi, kadın “yorgunlukları yıkayan suya,” adam, “her günkü hayatın ölümünü, yaralı canların merhemini,” kadın “Yüce tabiatın baş yemeği, hayat sofrasının cana can katan ziyafetini” Birbirlerine sarıldılar. Yarın erkenden Shakespeare’i uğurlamaya gideceklerdi, uyumaya hazırlandılar.
Yelda Ugan S.
Bitez
08/04/21
Koyu renk bölümler, Shakespeare’in Macbeth adlı eserinden alıntıdır. İlk bölüm, cadı Hekate’nin tiradından.
Hoca gösterdiği tevazudan, ince komplimanından o kadar memnun oldu ki, bir adım yana kaydığında ağzı hala kulaklarındaydı. İki kızın arasında duran ortası delik, kenarları aşınmış silgi ekşi elma gibi kokuyordu.
O gün Necmiye’nin okulda son günüydü, “Yarın gidiyorum,” dedi fısıltıyla. Oracıkta vedalaştılar. İnce, koyu renk bukleleri koca memelerinin arasına iyice bastırdığı kızın yanaklarını yaladı, tütün kokuyordu Necmiye. İyi şanslar diledi kız, “Yolun açık olsun,” dedi. Aceleyle çantasına davrandı. Ona bir şey vermek istiyordu, anmalık bir şey ya da bir hediye, adı her neyse. Defterinin arasında kuruttuğu sarı papatyaları sardı mendiline, bir tane de ninesinin o sabah odun ateşinde pişirdiği çöreklerden uzattı. Necmiye de bir şey vermek isterdi kıza ama koridorun sonunda öğretmeni görür görmez aceleyle sınıfa girdiler.
Kızlar koşar adım sıralarına giderken, mavi plastik çöp sepeti sınıf başkanının sonuna kadar açtığı kapının arkasında kaldı. Görünmüyordu artık. Ceketinin düğmelerini ilikledi. Başı geride, çenesi hafif kalkık hazır ola geçti ve öğretmen eşikten adımını atar atmaz boyun damarlarını şişirerek “Dikkat!” diye bağırdı başkan çocuk. “Kendinize çeki düzen verin” minvalindeki bu çağrıyla, bütün sınıf ayağa kalktı. Sarsak adımlarla sınıfa giren öğretmenin el hareketiyle de hiç düşünmeden yerlerine oturdular.
Sıranın üstüne konan kitaplar, kenarı kıvrılmış defterler, kalem kutularının bir ileri, bir geri gitmekten bitap düşmüş fermuarları, uzatılan silgiler, fazla kalemi olanlarla hiç olmayanlar arasındaki alışveriş sürmeye devam etti. Yeni açılmış kurşun kalem kokan sınıfın uğultusu kaynamaya başlayan bir çorba gibi yavaş yavaş arttı ve tam açık pencereden dışarıya süzülecekken havada asılı kaldı. Öğretmen sert bir hareketle rutubetten şişmiş tahta pervazlı pencereyi kapattı söylenerek. Göğüs cebinden küçük, siyah, deri kaplı bir defter çıkardı. Defteri gören bütün sınıf dikkat kesildi. Öğretmen yeni konuya geçmeden önce geçen hafta yaptığı yazılı sınav sonuçlarını okuyacaktı demek.
Ah! Ne sancılı bekleyiştir o, beklentisini ne kadar düşük tutarsa notu o kadar yüksek gelir diye sıktıkça sıkıyor kız kendini. Necmiye’yi filan unuttu. Dua etmenin bir faydası yok artık, biliyor, olan olmuş bir kere ama yine de şuursuzca mırıldanıyor.
İşte geliyor…Altı! Yedi olsaydı bari. Sıra arkadaşı on aldı. Sonuç her ikisi için de alışıldık, sürpriz filan yok. Sınıf, hatta okul birincisi olan arkadaşından kopya çekmediği için hocaların kızı bir kez daha kutlayacakları sıradan bir gün. Daha şimdiden beyaz tenine al basıyor. Elmacık kemikleri kızarmaya başladı bile, ensesine, bir kuğuyu andıran o uzun ve zarif boynunun bittiği yerden omuzlarına dökülen kumral örgülerine kadar ter içinde kaldı.
Yol kenarındaki tarlalardan havalanan yumurta kafalı sığırcık kuşları çizdi kız defterine. Kuşlar kara bir uçurtma gibi gökyüzüne salındılar, hep bir ağızdan çığlık çığlığa yağmuru övdüler. Öyle bastırıyor ki kalemi, çat! diye kırıldı ucu.
“Ne tuhaf bir taltif,” diye düşünüyor, taltif de tuhaf oldu ama hocalara yakışır başka bir kelime bulamıyor. Ne desin ki, bu durumda ne denir ki? Ah! Rica ederim, ne demek. Ben böyleyim işte! Önüme koysa dönüp bakmam. İnsanın emeğiyle, alın teriyle kazandığı gibisi var mı? Ya da “Hocam siz onu bilmezsiniz ya, günahını vermez o, zırnık koklatmaz!” mı desin, ne desin?
Hoca sağ eliyle iki kızın oturduğu sırayı işaret etti. Hocanın uçları yağ lekeli gri ceketinin içinden, eprimiş lacivert gömleğinin manşeti hiç durur mu, o da selamladı sınıfı. Acaba ne yapsa da kısacık rolünün hakkını verse, öyle hemen unutulmasa…Hem repliğini kusursuzca okusa hem de sahnede biraz kendisi olabilseydi, ne olurdu? Avuç içine bakan taraftaki İki küçük düğmeden birini, kısa, beyaz bir ipin ucuna kadar indirdi. Oldu işte! Düğme hocanın eliyle götürdüğü her yere neşeyle gitti. Manşet kendinden memnun selam verdi ve çekildi.
Söz yine hocada ve yeni bir şey yok! Aman Allah’ım, anne-babalar ne evlatlar yetiştiriyordu. O, gururumuz, medar-ı iftiharımızdı. Hocanın dili gevşedi, şivesi daha da koyulaştı. O kapıdan yana, en öndeki sıraya doğru yürüdükçe birbirlerine yaklaşan iki kız, hocanın sigaradan sararmış dişlerini, iki günlük kirli sakalını en ince ayrıntısına kadar görebiliyorlardı artık. Her şey olması gerektiği gibi oluyordu. İtaatkar bir kabulllenişle hocanın ter kokusunu havasız sınıfta olağan, sıradan bir şeymiş gibi içlerine çektiler. Bir iyilik istiyordu hoca, evet ikisinden de. Ellerini ovalıyor, lafı uzattıkça uzatıyor, tadına vara vara emiyordu zamanı. Tabii, ne demek, başımızın üstüne! Lafı mı olur. İki kız birbirlerine baktı: “Lütfen buyurun!” Nihayetinde mağara gibi açılan ağzından, durdurulamayan, istem dışı bir hıçkırığı andıran kesik kahkahası yükseldi. Erkeklere kadınlardan daha yasak olan iki şeyden birini ihlal etmiş, ulu orta kıkırdamıştı ama ne gam! Allah ağlatmasındı.
Bir gün oğlanları getirse, elinden su içirir miydi okulun en çalışkan kızı? Bardakla filan değil, öyle basbayağı çeşmenin altına tuttuğu eline biri, sonra diğeri eğilecek, kana kana içeceklerdi. Olur muydu? Olurdu. Peki yapar mıydı, el verir miydi acaba? Hoca gösterdiği tevazudan, ince komplimanından o kadar memnun oldu ki, bir adım yana kaydığında hala ağzı kulaklarındaydı. İki kızın arasında duran ortası delik, kenarları aşınmış silgi, ekşi elma gibi kokuyordu. Ele avuca sığmıyordu yaramaz oğulları ama cin gibiydiler. Sınıf birincisi kızın yüzü kızardı, alı al moru mor, ne diyeceğini bilemeden belli belirsiz bir şeyler mırıldandı. Yanındaki bile anlamadı ne dediğini. Arka sıralara “Susun!” diye bağıran hocayı izledi beriki. Öğrencilere göre zorunlu, hocaya göre olağan saygının verdiği özgüvenle kıza döndü. Sıra ona gelmişti demek. Alacağı yeni bir teşekkür sıkıntısıyla başını omuzlarının arasına gömdü, oturduğu sıranın kenarlarını sıkıca kavradı. Bir mucize olsa da şu malum konuyu açılmadan savuşturabilseydi keşke.
“Daha çok küçükler,” dedi hoca, “ilkokuldalar, ne yazık ki sen olamazsın ama oğullarıma alabileceğim kız kardeşlerin var mı?” diye sordu. Bu da ne demek oluyordu şimdi? Sağ gösterirken sol vurmuştu hoca. Kız, bal rengi gözlerine kadar kızardı. Bu sefer kızgınlıkla utanç arası felaket bir duyguyla sustu. Üst dudağı seğiriyor, kulakları çınlıyordu. Başparmağını kırık kalemin ucuna bastırdı, parmağına küçük, şekilsiz bir damga gibi kan oturdu.
Soluklanacak yer arayan beyaz gagalı bir ekin kargası kondu pencereye. Birkaç kez tökezledi, pençeleri içe kıvrık, çaresizce kanat çırptı, bir türlü tutturamadı taraçayı. İki kara tüy süzüldü havada. Okaliptus ağaçlarına doğru uçtu ama hiçbirine konmadı. “Ben de olsam kırlara giderdim,” diye geçirdi kız içinden. Etrafı dinliyor, kimse gıkını çıkarmıyordu. Madem kol kırıldı, içinde kalsaydı bari, aklından geçen buydu. Erkeklerden çok kızların duymuş olmasından, onların kıkırdayarak aralarında fısıldaşmalarından korkuyordu. Teneffüse çıkmayacak. Karnını tutacak, öne doğru eğilecek, iki büklüm olacaktı. Başına gelmeyince anlamazmış insan. Soranlara “Çok ağrıyor,” der, adet sancısı olduğunu zanneder, rahat bırakırlardı onu. “Allah’ım nerde kaldı şu zil!!”
Güneş bir tutam bulutla saklambaç oynuyor, ekin kargası sarı papatyalarla dolu çayırlara uçuyordu. Ne uzun yol yorgunu kırlangıçlara selam verdi, ne de serçelerle çene çaldı ayak üstü. Beyaz badanalı, küçük bir evin bahçesine, mermer kuş havuzuna kondu. Yaşlı kadın sesine uyandı karganın, İçi geçmiş azıcık. Altına aldığı ayakları uyuşmuş, ağır ağır kalktı yerinden, önüne serili koyun postunun etrafında terliklerini arandı, dökme demir sobanın üstünde kaynayan bakır kazana bir tutam biberiye attı, bir tutam da kedi otu. Döndü, arandı yine, içinde baş veren bildik bir sıkıntı, kenevir ipiyle bağlı bir tomar anahtar çıkardı cebinden, sıcacıktı anahtarlar, avuçlarının arasında sıktı onları, tahta sandığı açar açmaz dibini eşeledi telaşla, zaman daralıyordu, iki dal sakız ağacını, iki dal reçine sapını bakır mangalın üstüne yerleştirdi.
Belli belirsiz bir is kokusu geldi kızın burnuna, sanki sobada tutuşmuş dallardan uzun, ince bir duman yükseliyordu sınıfta. Hiç nedensiz yüreği hafifledi, genişledi sanki. Aniden bütün sınıf en arkada oturan kıvırcık Necmiye’ye döndü. O davudi sesiyle, “Hocam, bende üç tane var,” dedi. İri cüssesini meydan okur gibi tek başına oturduğu boş sırasından öne doğru uzatarak, “Sıkıysa gelin alın! Üçü de birbirinden cadı!” diye ekledi hemen ardından.
Müdür yardımcısı, kapının hemen girişinde bekleyen öğrenciye, hazırladığı büyük, sarı zarfı uzattığı sırada ders zili çaldı. Necmiye mezuniyetine bir ay kala aldığı bu diplomayı cezaevi müdürüne teslim eder etmez staja başlayacak ve yengesi gibi gardiyan olacaktı. Öğretmen ve öğrenci el sıkıştılar. Biri “hayırlı olsun,” dedi, diğeri teşekkür etti. Necmiye’nin son kez yürüdüğü koridor toz kokuyordu. Hiç acele etmeden ağırdan aldı, yerde bulduğu bir silgiyi bahçeye bakan pencerelerden birinin önüne bıraktı, janjanlı, yanar dönerli bir kraker ambalajını çöpe attı. Kapılar içeri aldıkları uğultunun üstüne tek tek kapandı. Sınıfının önünden geçerken o tarafa baktığını ve adımlarının daha da yavaşladığını kimse görmedi. O sabah kapı nöbetçisi birinci sınıflardan zayıf bir oğlandı. Necmiye ona kapıyı açması için yardım etti, oğlan utandı, yüzü kızardı, “Geçmiş olsun abla,” dedi ardından. Yoldan geçen yaşlı bir çift, Necmiye’nin ardından büyük bir gürültüyle kapanan okulun ağır demir kapısına baktı ve bu saatte okuldan çıkan öğrenci için üzüldüler, sakın hasta olmasındı.
“İnanılmaz kırılgan bir dönemimdeydim. Adet kanamalarım başlayalı bir yıl oluyordu, memelerim oldukça görünür bir hal almıştı ve bundan utanıyordum, pis kokmaktan çekiniyor, sürekli yıkanıyordum, gönülsüzce yatıyor, gönülsüzce kalkıyordum. Tek rahatlığım, o dönemdeki tek güvencem babamın bana mutlak biçimde hayranlık duymasıydı.” (syf. 12)
Benim Olağan Üstü Akıllı Arkadaşım’la başlayan Napoli Romanları’nı bir solukta okumuş, Lenu ve Lila’nın ilişkisini haftalarca konuşmuştuk. Kırkların İtalya’sında doğan bu kızlara eşlik etmiş, neredeyse elli yıl süren arkadaşlıkları boyunca, fonda akıp giden, değişen dünyaya onların içine sızdığı kadarıyla tanık olmuştuk.
Kitapları kadar kimliğini gizli tutan, “okumayı seven için yazar sadece addan ibarettir,” diyen Elena Ferrante’nin gizemi de bizi heyecanlandırıyordu, tevazusu karşısında şapka çıkarıyor, hakkında türlü türlü varsayımlarda bulunuyorduk. Hatta kadın mı erkek mi olduğunu bile bilmiyorduk. Ama biz kadın olduğuna emindik. Evet, kadındı. Neden mi? Bu biraz sorarsan söyleyemem ama sormazsan anlatabilirim gibi bir şeydi.
Yeni kitabında Ferrante, yine kendi deyimiyle “magmaya dokunmuş” ama bu sefer soğumasını bile beklemeden servis etmiş ve önümüze koymuş. Yetişkinlerin Yalan Hayatı, kitabın adı bu ve daha adıyla bile, yaşlı bilge cadı, bize Sufragette filmindeki Meryl Streep gibi kısacık bir an göründü ve meydan okuyan son bir bakış atarak gözden kayboldu.
Son derece sert, çelik çekirdek bir konuyla bizi yüzleştiren kitap, ben anlatısıyla yazılmış. İyi eğitim almış anne ve babasıyla yukarı Napoli’de yaşayan 12 yaşındaki Givoanna bir gün kapalı kapılar ardından, babasının alçak bir ses tonuyla onu çirkin bulduğunu ve daha önce nadiren karşılaşdığı Vittoria halasına benzettiğini duyar. Canhıraş bir şekilde, kocasının akrabalarından nefret eden, ve görümcesinden çıplak bacağına tırmanan bir kertenkele misali iğrenen annesine kulak kabartır. Fakat onun yorumu da işe yaramaz, beklediği gibi değildir.
Klasik diller ve Antik Çağ edebiyatı okuyan Elena Ferrante ehil ellerinden çıkardığı mitolojik karakterleri Güneş Tanrısı ve onu ifşa eden kız kardeşi Ay Tanrıçası’nı, sert, rasyonel ve dikte edici ağabey ile duygusal aşkınlık halindeki moddan moda giren, çileden çıkmış kız kardeş ilişkisine metaforize etmiş. Küçük kızın gözünden, gerçekte uyumluluk adına söylenmeyen, söylenemeyen, görmezden geldiğimiz ne varsa kurgulamış ve edebiyatın sorumluluğunu yerine getirmiş.
Dersleri kötüye giden, bedenini ve dezavantaj olarak gördüğü genetik mirasını beğenmeyen, çirkin bulan, ergenlik sancılarıyla kıvranan Giovanni kavgaların, dövüşlerin, ağız dolusu küfürlerin eksik olmadığı tehlikelerle dolu Aşağı Napoli’ye halasını görmeye gider.
Orada kendi durumunu değiştirmek için duyduğu dürtüyle karanlık tarafa bakacaktır. Fakat bu bakış da tarafsız değildir. İçine doğduğu sınıf, eğitimi, anne-babasının ona verdiği özgüven, cesaret ve ifade özgürlüğüyle bakar yukarıdan aşağıya, tökezlese de vazgeçmez, sonuna kadar gider. Öte yandan hiçbir dini eğitim almamış hatta vaftiz dahi edilmemiş Giovanni, Yetişkinlerin Yalan Hayatı’nın ele aldığı kavramlardan pek çoğunu -babalık gibi mesela, teolojik kökeninden yakalar ve İncil’i okuyarak gideri tıkayan çer çöpün nereden çıktığını anlamaya çalışır. Bana kalırsa bu, okurun Ferrante’de ilk kez karşılaştığı bir yardım alma biçimi. “…Göklerde oturan Baba aynen Matteo’nun ve Luka’nın dizelerinde anlatılan ve karnı acıktığı için ekmek isteyen oğluna taşlar, yılanlar, akrepler veren baba gibiydi…Eğer konuyu kendi babamla tartışırsam ağzımdan şu sözün kaçma olasılığı vardı: Bu baba senden de beter.” (syf 207)
Kan bağı üzerinden temellenen her şey, aileye her çatlaktan azar azar sızan bir şiddet biçimine dönüşür ve bu biçimden de en çok kadınlar etkilenir.
Eril gücün emri altına alınan kadınlar,
Sınırlarını yitirmiş kadınlar,
Güzelliği ayağına dolanmış, başına gelenlere edilgence katlanmış kadınlar,
Yaralı, öfkeli, üzgün, neşeli kadınlar,
Tutkulu, hayal kırıklığına uğramış kadınlar,
Bir türlü kurtulamadıkları geçmişin izini taşıyan kadınlar,
Kendilerini denetim altında tutamayan, savrulan kadınlar.
Ferrante, çıkış yolu olarak hala bir değer olarak gördüğü eğitimi gösterir ve iyi ki de öyle yapar. Böylece Giovanni, kendisini ve çevresini denetim altında tutan o kudretli kadınlardan biri olmaya adaydır artık. Halasının ona hediye ettiği, elden ele dolaşan bilezikten, kefaret arayışından kurtulur ve kendine bir söz verir: Hiç kimsenin olmadığı biçimde bir yetişkin olacaktır.
29/01/21, Adana
Yelda Ugan S.
Ferda Erdoğan, Alev Akbaba, Meltem Yılmaz, Serap Özkan..size:))
İçine aldığı üst dudağını bir süre ağzında tuttuktan sonra bakışlarını adamdan uzaklaştıracak ve sahte bir öksürüğün yardımıyla istese de gülmesini durduramayacaktı. İyice sinirlenen adamın gözleri kocaman açılacak, “ne yani, bir tek ben mi gülecek bir şey bulamıyorum burada!” diyerek bir hışımla kalkacaktı masadan.
Kaygılı ve hayli sıkıntılı bir tavırla ağırlığını bir ayağından diğerine verdi. Elinde, az önce muhasebeden verdikleri fatura iyice kırışmış, yer yer terli parmaklarını maviye boyamıştı. Ne diye elinde tutmuştu ki.
Özenle katlayıp koyu kahve rengi pantolonunun cebine koydu. Ellerini arkadan bağlayıp ileri geri küçük adımlarla yürümeye başlamıştı ki kehribar damarlı mermer koridorun sessizliğini karşısından gelen, lacivert formalı iki kadının ayak sesleri bozdu. Ona mı öyle gelmişti yoksa gerçekten o iki kadın birbirlerine fısıltıyla bir şeyler söylemiş, göz ucuyla kıkırdayarak kendisine mi bakmışlardı? Alışkanlıkla saatine baktı. O sırada biri gelse ve “saat kaç” diye sorsa, dirseğini kırar ve fitilli kadifeden ekru ceketinin altında kalan kol saatine bir daha bakardı. Yürümekten vazgeçti, hevesi kaçmıştı. Kiremit rengi iki büyük toprak saksıda, nerdeyse boyuna kadar uzanan, gerçek olamayacak kadar parlak benjamin dallarını aralayarak pencereden aşağıya, bahçeye bakarken, keşke oğlanı getirmeseydim diye geçirdi içinden. Rezalet! Yapacak bir şey yok, “gelin alın,” demişlerdi okuldan, arabada, annesine gidiyorken. Huzurevinden arayıp “lütfen annenizi gelin alın” demelerinden yarım saat sonra. Müdür yardımcısı disiplin cezası verecekmiş, elli kere uyarmışmış… lacivert blazer ceketin içine beyaz tshirt veya beyaz gömlek giyilecekmiş. Burası ciddi bir okulmuş.
Elinde olmadan, tamamen refleks bir hareketle dalından koparmadan yapraklardan birine tırnağını geçirdi. Oysa yemin edebilirdi plastik olduklarına. İki kere denemişti, belki yerini beğenmemiştir diye iki ağır saksıyı da evin her tarafına, alabildiğine zahmetli bir şekilde taşımış ama ikisini de yaşatamamış, iki Benjamin de kuruyup gitmişlerdi. Karısının mutfak penceresinin taraçasında tuttuğu o narin menekşeleri, kah kızgın güneşin altında, kah dondurucu soğukta inatla yaşamaya, yapraklarından yeniden hayat bulmaya devam ederler arsızca çiçek açarlardı. Karısı onlara teşekkür eder, kocasına da nispet yapar gibi göstererek, “üç gündür kulaklarına fısıldıyor, çok özledim diyordum. Bak gördün mü? Kırmadılar,” derdi mor çiçekleri göstererek.
İlgiymiş, hıhh!Biraz da oğlanla ilgilense ya! Kulağına mı fısıldar artık, avazı çıktığı kadar bağırır mı ki bu konuda da üstüne yoktur. Ama yok! Ben devir alacağım bu işi, her sabah okula giderken kontrol edeceğim, bakalım serseri gibi çıkabiliyor mu evden.
Adam annesinin çıkış belgesinin müdür tarafından imzalı bir kopyasını hemşireden aldı ve kadına, bankanın gönderdiği kişisel gelişim kurslarından ya da yeni adıyla atölyelerinden öğrendiği gibi yaka kartında yazan adıyla hitap ederek teşekkür etti. Bunun için boy fakiri kadına doğru biraz eğilmesi gerekti. Hemşire adamın nezaketi karşısında kibarca gülümsedi. Arkasını dönüp koridorda koşar adım ilerlerken aniden çıkan kahkahasına engel olmak için elini ağzına götürdü.
Akşama adam, huzurevi müdürünün, “bu seferlik aramızda kalsın” diyerek, antetli kağıda göstermelik bir ciddiyetle hazırladığı raporu mutfaktaki yemek masasına fırlatacak ve Yemin ederim böyle oldu diyecekti karısına, “rezil olduk.”
Kadın, büyük bir ciddiyetle kayın validesinin raporunu bir kaşını kaldırarak okuyacak:
“Kurumumuzda misafir olarak kalan çok kıymetli annenizin bir süreliğine kurum dışında her nereye gitmek isterse giderek ivedilikle hava değişimine maruz kalması, konularında halihazırda uzman olan hekimlerimiz tarafından uygun görülmüştür. Zira özverili personelimiz dahil tüm misafirlerimize verdiği çöpçatanlık hizmetleri onu ziyadesiyle yormuş, bitkin düşürmüştür.”
İçine aldığı üst dudağını bir süre ağzında tuttuktan sonra bakışlarını adamdan uzaklaştıracak ve sahte bir öksürüğün yardımıyla istese de gülmesini durduramayacaktı. İyice sinirlenen adamın gözleri kocaman açılacak, “ne yani, bir tek ben mi gülecek bir şey bulamıyorum burada!” diyerek bir hışımla kalkacaktı masadan.
Kıvrılarak inen merdivenlerden katlar eksildikçe ateş tuğlasıyla örülü bahçe duvarı büyüdü, büyüdü ve arkasındaki binalar görünmez oldular. Bahçeye açılan kapıya, nerdeyse kapının tamamını kapatacak kadar büyük bir ilan yapıştırmaya çalışan iki görevli kenara çekilerek adama yol verdiler.
İlanda şöyle yazıyordu: Lütfen öz geçmişlerinizi buraya, danışmaya bırakmayınız. Zira kurumumuz izdivaç konusunda herhangi bir hizmet vermemektedir. Posta, kargo veya kuryeyle gelen cv’ler imha edilecek, telefonlarda hiçbir açıklama yapılmayacaktır. Söz konusu kişi kurumumuzdan ayrılarak, başında bulunduğu departman kapatılmış, hiçbir şekilde yerine yenisi gelmeyecektir.
Adam yukarda, müdire hanımla sanki konuşmamış ve bütün bu olan bitenlerden annesi sorumlu değilmiş gibi okuduklarına hayret etti. Arkasını döndü ve bahçeye attığı ilk adımında annesinin, “aman dikkat et evladım,” demesine kalmadan bir su birikintisine giren sağ ayağı çorabına kadar ıslandı. “Bir bu eksikti,” diyerek okkalı bir küfür savuracaktı ki annesiyle göz göze geldi, vazgeçti. Tuttu kendini. Annesi ve oğlunun yaptığı gibi duvara arkasını verdi, derin bir nefes aldı ve “hadi gidiyoruz” dedi ikisine de. Oğlan babanesine elini uzattı. Kadın bir eliyle oturduğu ahşap sandalyenin kolçağını diğeriyle de torununun elini tuttu ve birbirlerine belli belirsiz gülümsediler.
Şişli’de, Hanımefendi sokakta otururduk. Güzel havalarda Nişantaşı’na kadar yürürdüm bazen. Çat kapı gidebileceğim en az üç kapım vardı oralarda. Osmanbey’den vururdum, ta Maçka’ya kadar. Bizimkinin akrabalarıydı ikisi, biri de Türkan. Türkan’la Büyük postanede aynı gün başlamıştık işe, o da stajyerdi ben de. Sonra kadroya alındık. Her ne kadar inkar etse de eniştesinin parmağı vardı bu kadro işinde. Öğle tatilinden dönüyorduk bir gün, meydanda ona rastladık, Yeni Cami‘nin önünde, “eniştem,” dedi Türkan. Avcumda kalan yemleri güvercinlere, parke taşlarının üzerine hızlıca serpip, aceleyle elimi eteğime silmiş, uzatmış, memnun olmuştum. Maliyede Milli Emlak müdürüydü halasının kocası, valilikten geliyormuş. Vedalaşırken lacivert, çizgili takım elbisesi ile son derece uyumlu gri fötr şapkasıyla selamladı bizi. O zaman memurlar şapka takarlardı.
Ertesi hafta enişte, postaneyle Eminönü Çarşısı arasında küçük bir ciğercide öğlen yemeği ısmarladı bize. Halam tembihlemiştir diye eğilip fısıldadı kulağıma Türkan.
“Madem öyle, bi ilgileniver bizim kızla,” demiştir.
Daha kapıdan girer girmez kelli felli babayiğit bir adam, cüssesinden beklenmedik bir çeviklikle karşıladı bizi. Ellerini koca göbeğini saran beyaz önlüğüne hızlıca sildi ve nerdeyse yerlere kadar eğilerek doğulu şivesiyle enişteye hürmetlerini sundu. Arkasından bir izzet, bir ikram, ömrümde görmedim öyle ilgi alaka. Enişte, post bıyıklarına kadar ağarmış ustanın yarı yaşında olmasına rağmen ona “abi” demesini tevazuyla karşıladı ve torunlara kadar tüm aile efradını tek tek sordu. Hepsi de çok şükür iyiydi ve sağlığına duacıydılar.
Üzerinde yağları cızırdamaya devam eden şişler gelip, boşlar gittikçe sıra bize geldi. İkimiz de çalışmak istiyorduk, burada ya da başka bir yerde devam etmek, vatana millete hayırlı olmak, bizden sonra gelen nesillere örnek teşkil etmek v.s. adeta coştuk, neredeyse ayağa kalkıp onuncu yıl marşını filan okuyacaktık. O zamanlar böyle denirdi, kendi ayaklarımızın üzerinde durmak, ekonomik bağımsızlık filan bilmezdik. Yoktu öyle dünyayı dolaşmak, çocuk da yapmak, kariyer de, “ben” demek, kendin için bir şey istemek ayıp kaçardı.
Aradan bir hafta geçti geçmedi, enişteye postanenin girişinde, demir dövmeli, kanatlı kapının önünde rastladık. Yüksek tavanlı holden geçip doğruca müdürün odasına gitti. On dakika sonra yine bizim gibi stajyer, uzun boylu, aydınlık bakışlı incecik bir oğlan, alnında biriken terlerle Türkan’a, müdürün onu odasında beklediğini söyledi. Sanki aşkını ilan ediyordu da elini ayağını nereye koyacağını bilmiyordu şaşkın.
On gün geçti geçmedi Ankara’dan bir yazı geldi. Türkan ve ben kadroya alınmıştık, stajyer çocuk da.
Türkan evlenince işi bırakmadı, kocasıyla devam ettiler. Zira uzun oğlanın heyecanı boşa değilmiş, bizim kız başlarda mırın kırın etti, tipim değil filan dediyse de bir yıl sonra evlendiler. Hepimiz emekliyiz şimdi. Benim eksik primleri bey dışardan yatırdı da ben öyle emekli oldum. Kimse duymasın, artık suçmuş böyle yapmak.
Çok severim Nişantaşı’nı, bazen kimseye uğramaz, vitrinlere baka baka Topağacı’na kadar yürür, Lebon’da bir kahve içer öyle dönerim eve. Reasürans çarşısından, bir çanta aldımdı bir gün, satıcı ısrar edince aynının ayakkabılarını da. Dağ çileği renginde göz alıcı bir kırmızıydı. Kocam “evde misafirlerini karşılarken giyersin, madem heves etmiş almışsın,” dedi. Kırmazdı beni, incitmezdi ama çok rafine bir zevki, sarsılmaz prensipleri vardı. Oğlan da ona çekmiş, neyse ki torun bana.
Rahmetli öğle yemeğini evde yerdi. Son zamanlarında giriş katındaki muayenehanesinden bir kat çıkıp da eve gelinceye kadar nefes nefese kalınca asansör kullanmaya başladı. O zaman anlamalıydım çok vakti kalmadığını ama insan konduramıyor işte. Mahallede eskiler doktor bey derlerdi ona. Elli yıllık esnaf yerini birer birer “kavun verim mi dayıma” diyenlere bıraktıkça, ağırına gider, sinirlenirdi onlara. “Ne münasebet canım, nerden dayısı oluyormuşum” der, söylenirdi. Ben de Nadide hanımdım, ablaları oldum. Artık teyzeleriyim.
Kimseye kırılmam, kolay kolay da kırmam. Ondan mıdır nedir geniştir etrafım. Yeşil zeytinin kırmasını, siyahın selesini, habersiz gelen misafiri severim. Bir kazan dolusu aşure yapıp konu komşuya dağıtmayı da. Ahbaplık olsun bana yeter ki. İpek halı, ince porselen olmasa da olur. Kahvenin yanında likörlü çikolatayı, bir de denize inen günü severim, havuçlu pilavı sevdiğim kadar.
Balıkçı kızına bırakmış tezgahı, hemen tanıdı beni, birazdan yenisi gelecek, onlar daha taze olur temizler eve gönderirim sen merak etme teyzem,” dedi.
Aklında olsun, oralardaki tek kadın balıkçı. Tanırsın hemen, bilirsin kimi dediğimi.
“Bilirim,” dedim. Başka ne söyleyeceğimi bilemedim. Hevesle devam etti.
“Sebzeyi de Lalezar var ya orada, baklavacı, onun tam karşısındaki manavdan al. Küçüktür ama bostanından gelir her şey, tazecik olur.”
Şövalesindeki resme bakarak, “bu kürkü rahmetli, Paris seyahatimizdeyken almıştı,” dedi. Ateş tuğlası bir duvarın önünde, ahşap sandalyesinde oturan kadının yeşil kürkü etek boyundaydı.
“Israr etti de öyle aldım. Yoksa utanırım, tuhaf gelir bu kürkle annemlere gitmek, görgüsüz gibi. Ben böyle deyince, “sen de o zaman sadece benim yanımda giyersin,” dedi ve eğilip boynumdan öptü. Traş losyonunun kokusu tüm vücuduma yayılan ılık bir nefes gibi girdi içeri. Elimde olsa onu orda tutar, bitmesin diye her gün azar azar içime çekerdim.”
Yaşlı kadın önündeki yarı tamamlanmış resme bakıyor, iki yanına belli belirsiz figürler çiziyordu. İyi bir usta elinde kesilmiş gri saçları resimdeki gibi kulak hizasındaydı. İlerleyen yaşına rağmen hala sevilmiş, seven bir kadının kırılgan zarafeti vardı üstünde.
Karikatüre merak sardım. Karga burunlar, kepçe kulaklar, koca memeli kadınlar, sarkık gıdılı erkekler çizecektim. Çizgili pantolonlu kızın bir ayağı yerde diğeri yıldızlarda olacaktı. Ama işte buradayım, beyaz saçlı teyzelerin arasında. Tutturdu, “halk eğitim var işte aşağıda, ona git,” diye. Basit ve geçici bir hevesti nasıl olsa benimkisi, önemsiz bir tutku. Post yapısalcı seminerlerden belediyenin dikiş kursuna gidiyordum. Bu nasıl bir iç dünyaydı. Bende kursa gitmekti asıl olan. Seramik, heykel veya psikodinamik film okumaları. Sonra kendi kendimi geliştirirdim evde, ne istiyorsam alırdı. Halbuki, kocamın gözünde isteklerimin, çiseleyen yağmur kadar bile etkisi yoktu.
“Hayır, hayır! İki olsun” dedim, kantinde para üstü veren oğlana. Olsun ikisi de sade olsun. Tereddüt ettiğimi görünce yılışarak sırıttı zıpır, ne anladıysa artık, sersem. Resmi neredeyse bitirmişti döndüğümde “bak!” Dedi, kahvesini alırken, o da sade içermiş. Bu soldaki oğlum, aynı rahmetlinin gençliği, bu sağdaki hayta da benim torun.”
Benim çocukluğum, renkli kapağından çok, içi siyah beyaz fotoğraf sanatının beni büyülediği, hamur kağıdının iç gıcıklayıcı inceliğiyle Hayat Mecmualarından içeri daldığım, beni de dünyayı da hafiflettiğini sandığım yetmişli yıllara denk geldi. En uzun on yıl, sonraki on yılların etkisi azalan oranda azalarak çok çabuk geçti. Pantolonları prova ederken toplu iğneler bacaklarıma batar, paçaları yeterince bol, yeterince İspanyol olmamış diye anneme surat asardım. Oysa paçalar, rüzgarda birbirlerine karışan çamaşırlar gibi sarmaş dolaş olmalı, yürürken tok, ritmik bir ses çıkarmalıydı. Her gün evimizin önünden geçen o genç kızın pantolonu gibi. Kıyafetlerimizi annem dikerdi. Eski giysileri ki bu giysiler, annemin ya da babamın kız kardeşlerine ait olurlar, annemin ehil ellerinde sökülür, daraltılır, gizli yamalarla yep yeni olurdu.
Not: Mandolinimin yeşil beyaz pötikare kılıfını da annem dikmişti.
Tepemizden korkunç bir gürültüyle Ankara’dan kalkan savaş uçakları geçer, Ayşe hiç bilmediğimiz Güney’e tatile giderken biz çocuklar sokaklarda,“Çatla patla Makaryos Kıbrıs bizim olacak” diye bağırırdık. Bu tekerlemenin bir parçası olmak bugün bana ne yaratıcılığı ne de savunma biçimi açısından güzel bir anı gibi gelmese de, belki sokaklarda peşime taktığım bir grup çocukla, onlara kardeşlerim de dahil slogan attığım, korkusuzca fikrimi söylediğim siyaseten tek özgür dönemimdi. Tabi ki, bir üst caddeye çıkmamak şartıyla, orda işler bizim için olduğu kadar kolay değildi. Onlar hem bağırıyor hem de taşlı sopalı bir kavganın içinde insanlıklarından çıkıyorlardı. Tam olarak ne istiyorlardı, öfkeleri kimeydi, bilmiyordum. Uzak akraba, belki akraba bile olmayan tanıdık birilerinin düğününe gitmiştik. O zaman bütün düğünlere gidilirdi, soğuk bir kış günüydü, düğün salonu kalabalık, favorili erkekler, apartman topuklu kadınlar pistte “mavi boncuk kimdeyse benimgönlüm ondadır” diyor, aksak bir ritimle dans ediyorlardı. Bir süre sonra müzik durdu, daha önce duymadığım yavaş bir parça çalmaya başladı. O bildiğimiz, en azından bu gece evlenen o iki kişi arasındaki aşktan bahsetmeyen bir şarkı, “Dışarda deli dalgalar gelir duvarları yalar…” Pist ikiye yarıldı, kadınlar kenara çekildi, erkekler ellerine geçen ilk tahta sandalyeyi birbirlerinin kafalarına indirmeye başladılar. Bir ara gözüm yakasında gelin çiçeğinden küçük bir buket taşıyan damada takıldı, ters dönmüş iki sandalyeye kollarını dayamış oturduğu beton zeminde ağlıyordu. Bugün dahi insanları düğünlerinde ağlatan, çocukları korkutan, kadınları eril bir ızdıraba sürükleyen, vasat adamların yaptığı siyasete ne bir ilgim ne de özel bir merakım var. Bu cümleyi kurabilmek için uzun yıllar bekledim. Güncel siyasetle dedim önce, işte onunla ilgilenmiyorum, yoksa tarihini, yani siyasetin tarihini acayip bilirmişim gibi.
Not: Toplumsal çalkantılar, haklar, özgürlükler adına toplu hareketler, başkaldırılar, çocuklarımızla katıldığımız anmalar ve eylemlere dikkat kesilirim. Üstelik dünyanın neresinde olursa olsun. Ataerkilliğe karşı verilen mücadeleden şükürler olsun ki, etkilenmiş bir kadınım. Bugün dahi, sembolik yoklamalarda adını haykırdığımız ve hep beraber gıyabında “yok” diye bağırdığımız, öldürülen kadınlar için meydanlara çıkmak “kişisel olan politiktir” diyebilmek benim için devrim gibi bir şey. Bana binbir metaforla tepki gösterme yollarını öğreten feminist düşünceye çok şey borçluyum. Ups! Bu not uzun olmuş.
Kahve yoktu ama kimin umurunda, menengiç vardı, tüpün yokluğu sıkıntıydı. Kimin hangi partiye oy verdiği bilinir, babalar oy verdikleri partilerin liderlerine benzerlerdi. Eğer çocuklar oy kullansaydı 78 kışında ya da 79 hatırlamıyorum şimdi. (Hep) başbakan Süleyman Demirel açık ara kazanırdı. Çünkü o yıl sömestr tatilini, tek damla kar görmemiş bizim için bile hava şartlarını sebep göstererek on gün uzatmıştı. Öğretmen teyzelerimin Bülent Ecevit‘e oy vermeleri olağan bir şeydi çünkü onlar “cevap” yerine “yanıt” der. “İmkansız” demez. “Olanaksız” derlerdi. fakat komşu teyzenin 12 Eylül sabahı ağlayarak bize gelmesi ve daha merdivenlerin başında Alparslan Türkeş diyerek yere yığılması çok acayipti. Kalın kaşlarının altından o sert bakışlı, dikte edici, gülmeyi bırak gülümsemeyi bile bilmeyen o lider modelinin bizim dünya tatlısı, gündüz düşleriyle yaşayan komşu teyzemizle ne alakası olabilirdi. Şeker kız Candy, Heidi bir de bütün ülkede annesini arayan Latin Amerikalı bir çocuk vardı, ismi Marco. Annesini bulmuş muydu, belki son bölümde kavuşmuş olabilirlerdi ama her bölümde yeni bir kente gelir, orada onu bekleyen macerayı yaşıyla yaşadıklarını bir türlü aklım almasa da, her hafta merakla beklerdik. Demek ki daha o yıllarda bile kıt bir hayal gücüm varmış. Tamam peki! Dallas‘ı da seyrederdim, San Fransisco Sokakları‘nı da, hatta sınıfsal bir şeyin ne demek olduğunu anlamasam da ilk tohumlarının atıldığı İngiliz dizisi Aşağıdakiler ve Yukardakiler‘i de. Biz dört kardeş, televizyonun baş köşesinde durduğu salonda yatardık. Akşamları yatak, sabahları koltuk olan somyalar vardı, altları boş. Onlardan birinin ayakları dibine yüzükoyun uzanır, oradan bakardım televizyona, böylece öpüşme sahnelerinde bizimkilerle yüz göz olmazdım.
Not: Günler bir türlü bitmek bilmez, çok uzun sürerdi, yıllar da yavaş. Tam “Acelen ne Firuze?” modundaydım. Hafta sonları gelmek bilmezdi bir türlü. Cumartesileri de, okulun öğlene kadar olduğu Cumartesinin yalancısı Çarşambaları da çok severdim.
Gereğinden fazla üzülmek, içine düşmek, oflamak, depresif olmak yasaktı benim çocukluğumda. Diyelim ki bir kutu boya kalemi kaybettin okulda ve eve ağlayarak geldin. Ay başına kadar bekleyeceksin ve ağlamayı kesecek, idare edeceksin. “Canım sıkılıyor,” demek bile hoş karşılanmazdı. Sıkılan canı eğlemek senin işindi, tebliğ edilemediği gibi delege de edilemezdi, kızardı annem. Neyimiz eksikti, her şeyimiz vardı. Şükretmeyi mi bilmiyorduk? Gün bugündü, saat bu saat, Allah kerimdi ve biz keyfimize bakmalıydık. Ha keyif dediysek onun da bir sınırı olmalı, fazlası olmamalıydı, çünkü çok sevinmek, uzun uzun gülmek, kıkırdamak (hele de yüksek sesle), boğuşmak da hayra alamet değildi annemin gözünde. Ne kadar normal o kadar iyi, ne kadar tutkusuz o kadar güvenli. Öyle her şey her yerde söylenmez, sevgiden hele aşktan, ulu orta yerde bahsedilmezdi. Öküz altında buzağı ararlardı yoksa. Buzağıyı arayan bu kötü niyetli insanlar kimdi ve nerede yaşarlardı? Dolapların içinde mi, ağaç gölgelerinde mi, duvar diplerinde ya da kışın yazlık, yazın kışlık ayakkabıların içinde mi? Neredeydiler? Ayıpların en büyüğü laf dinlemek, yetişkinlerin lafına karışmaktı. Söz tasarruflu kullanılmalıydı. Ne hikmetse, dünya soğuyalı beri çocuklar böyle kandırılmıştı.
Not: Hala fazla konuştuğum zaman utanırım.
Yazmaya heves etmem de belki bu yüzdendir. Annem yazma konusunda hiçbir kısıtlama getirmedi. İstediğiniz kadar yazabilirsiniz filan da demedi ama zaten maharet de bu değil miydi? Onun söze getirdiklerinden çok getirmediklerini anlamak, bir göz işaretiyle misafire kahve yapmak, ağız büzüşüyle hafifçe kaykıldığımız koltukta derlenip toplanmak, çatılan kaşı, büyüyen gözleriyle çay bardağının boşladığını görüp atmaca gibi uzanıp “bir bardak daha alır mısınız?” demek, gerektiğini bilirdik. İlerleyen yaşlarımızda biraz rahatladık, yeri geldi yüz göz bile olduk ama azıcık. Mesela samimi, eski bir komşumuz filan hanım teyzeyse kahveye gelen, annemin ezbere bildiğimiz, mors alfabesinden daha evrensel tiklerini anlamamış gibi yapar, n’oldu anne, ne istiyorsun filan der güldürürdük onu.
Not: Artık yapmıyoruz, bayatladı bu espiri.
Suçlarımız pek nadir babama anlatılır, onun bir şeyden genellikle pek haberi olmazdı. Özellikle kadınlar arasında kalması gereken mahrem mevzularda.
Not: Babam bizi “anneniz geliyor” diye tehdit eder, pek de talip olmazdı bu terbiye meselelerine.
Daha 12 yaşındayım, ablamdan bana kalan bir sütyenim var, yeni yeni memelerim gün yüzüne çıkmaya başlamış, bazen unutuyorum miras sütyeni takmayı. Alışmamış şeyde durmayan don misali ve öylece çıkıyorum sokağa, tişörtümün altındakiler de fora. Sokaktaki erkek cinsinden olanların da gözü kaydıysa misal o iki biçareye ya da gözlerine girdiyse yanlışlıkla vay halime, ablama şikayet ederdi beni, sanki yanlarında değilmişim ve bir üçüncü şahısdan söz ediyormuş gibi. Böylece kendisiyle yüz göz olmadan dersimi alırdım. Alırdık. Taktik bu! Bir de baş başa olanlar vardı ki, tam bir kabus. Haftalık banyo günleri. İki bacağının arasına alıp oturduğu iskemlenin önünde tam da saçıma sabunu sürdüğü an başlardı ve kaçmanın imkanı olmadığı, annemin kuvvetli hafızasında bir haftalık suçlarımın, adımın yazılı olan listesine başladığı andı o an. Annem akıllı kadındı ve çocuk eğitiminden anlardı. Allah’a çok şükür hepimiz “normal” olduk. Hiç birimiz ele güne karşı rezil olmadığımız gibi Guinness rekorlar kitabının, bizim küçük kasabamızın çakma listesine dahi giremedik. Girmeye cüret bile etmedik. Allah’ım nasıl söz dinleyen çocuklardık, munis, munis.
Not: ablam ölmedi, memeleri büyüdüğü için kaldı sütyen. Miras deyince yanlış anlaşılmasın diye.
İlokul 3. Sınıftayım, ilk ve son baş rol teklifimi almışım. O zamanlar bilmiyorum tabi bunu, yoksa değerlendirir ne yapar eder o sahneye çıkardım. Okul piyesinde Vatan Yahut Silistre’nin Zekiye’sini oynayacaktım. “Derslerinden kalırsan ya!” dedi, gittim öğretmene “annem diyor ki…” dedim. O yüzden Berkshire College ne burslar verdi de almadım.
Not: Çukurova Üniversitesi’nde okulu 6.5 yılda bitirdim. İyi ki de öyle oldu, canım okulum, canım Adana…ne güzel yıllardı.
Ne diyordum? Ha! Ama Allah var, 2. Yıl girdiğim üniversite sınavında, benim mezun olduğum lisede başvuru formu kalmayınca akşam vakti, ben evde ağlarken annem, kasabamızın diğer lisesinde müdür olan uzak bir komşunun evine gitti. Müdürü de tanıdığından filan değil, başka bir yakın komşu müdürün kayınvalidesiyle gün arkadaşıymış, oradan biliyor. Ertesi gün, Meral abla, müdürün karısı, formu evimize kadar getirdi de hepimiz rahat bir nefes aldık. Hala duacıyız kendilerine.
Not: İlk yıl Üniversite sınavını kazanamadım, ananem polislik sınavlarına girsin dediği gün kapattım kendimi odaya, çıktığımda artık bir üniversiteliydim.
Annem beni sağ salim kocama teslim ettiği gün, kazasız belasız. Bunun ne demek olduğunu o zaman da biliyordum ama anneme bu konuda hiç şaka yapmadım. Çok sevgili bir arkadaşım “ilk öpüştüğüm erkekten başladım, ne var ne yok anlattım anneme” dedi bir gün. “Ay ne diyorsun F” dedim, benim bunu yapabilmem için annemin, Allah saklasın, alzhemier olması lazım ki on dakika sonra unutsun!” Neyse, annemin duaları makas değiştirdi. Hayırlı bir kocanın yerini hayırlı bir evlat aldı.
Not: evlat konusu ilerde.
Annemin başka hangi sözlerini dinlemedim, sayamayacağım şimdi ama öğretmen olmam için üzerimde kurduğu baskı bir işe yaramadı. İktisat fakültesinde okurken bile yalvardı, pedagojik formasyon alabilmem için. Ne vardı alsaydım, fena mı olurdu şimdi ama inat ettim işte, sanki hemen kolumdan tutup bir sınıfa sokacaklardı beni, içerde kırk tane yeni yetme başıma üşüşecek yukardan düşmüş bilinmeyen yabancı bir objeymişim gibi oramı buramı çimdikleyeceklerdi. İşin şakası elbette. Öğretmenlikten korktuğumdan değil de…ben iş kadını olacaktım. Öğretmenlik çok göz önünde olmaktı benim için, annemgillere yakın olmak, ne bileyim ulaşılabilir olmaktı onlara, ya da onların bana. Ben gitmek istiyordum, gözüm daha antin kuntin, havalı mesleklerdeydi. Cv’imde seyahat engeli yoktur yazmalı, it ayağı yemiş gibi gezmeliydim. Nerden bu hayalin peşine düştüysem artık, daha ilk günden başıma dert oldu. Sofradayız, akşam yemeği yiyoruz. Kırmızı retro bir masamız var, köşesi ütü yanığı. Etrafında toplanmışız. Dilim sürçtü, “ben büyüyünce hayat kadını olacağım” dedim, iş kadını yerine. Dokuz bilemedin on yaşındayım, hayat kadını ne demek bilmiyorum ama annem ve babamın yüz ifadesinden kötü bir şey, olmamam gereken bir şey olduğunu anladım.
Not: Babam o güzelim mavi gözlerini tavana dikip, engel olamadığı, hırıltı gibi çıkan bir sesle güldü ama annem, tahmin edin ne yaptı?
“Kadın için en iyi meslek öğretmenlik Yıldız hanımcığım, yarım gün evdesin ve evinin kadınısın aynı zamanda.” Yıldız hanım teyzenin kızları da, ben ve ablam da bu dialoglarla büyüdük -psikanalistler buna bilinçaltı yerleştirme diyorlar. Ben evimin kadını filan olmayacaktım, sanırım tam da konu buydu. O zamanlar ilköğretim 8 (sekiz) yıllık değildi. Annem de sanırsam ilkokul öğretmeni olmamı istiyordu. Zira bana şu mühim formu getiren hanım ilkokul öğretmeniydi, Meral abla. O günden beri annemin idolü, benim de hakikaten rol modelimdi ama, o evinin kadını meselesi, Meral ablanın göklere çıkarılan tertibi, düzeni ve sakız gibi beyaz masa örtüleri…dinledikçe içimi sıkıntı basardı.
Not: Acaba Meral ablanın çocukları ders çalışırken silgi artıklarını nereye silkeliyorlardı?
Neyse, olmadı işte! Annem bir türlü küçük kızına anlatamadı. Ama Yıldız Hanım teyzelerden bir, bir de bizden, iki öğretmen çıktı. Beşte iki hiç fena değil.
Not: Bizim öğretmenler ablam ve güzeller güzeli N. İkisi de çok iyiler, onlarla gurur duyuyorum.
Annemden gizli kitap okurduk. Kitap okumamıza karşı olduğundan filan değil, hatta açık ve aleni olmasa da bundan gurur bile duyardı. Mahallede bizden yaşça küçük çocukların ödevlerine annem de babam da yardım ederdi. Onlara fısır fısır bizi örnek gösterdiklerini duyardık. Her şeyin fazlasının yasak olduğu bizim evde fütursuzca okumak, kitapların içine düşmek de yasaktı. Bu arada elbette kitaplar derken ders kitaplarını kastetmiyorum, roman okumaktan bahsediyorum. En çok sevdiğim şeylerden biri sabah uyanır uyanmaz akşam yatarken bıraktığım yerden kitaba devam etmekti ama yatakta oyalanmak da ne mümkündü. Günlük işerin ucundan bir an önce tutmak, hayata karışmaktı esas olan. Kitap okumanın da bir yeri ve zamanı vardı.
Not: Bazen annem, hayatın sahip olmadığı rasyonelliği yanlış yerde aradığımız Kemalettin Tuğcu kitaplarımızdan yürütür, okurken ağlardı.
Yatak demişken, sabahları fazla uyumak da evimizin yazılı olmayan kuralları arasındaydı. Akşamları istediğin kadar erken yatabilirdin, o serbestti ama sabah geç kalkamazdın. Ananeme gittiğimiz, her seferinde bir tarafını yaptırdığı evinin, misal odanın birini boyattığı, elektrik kaçıran buzdolabını yenilettiği veya banyoya klozet koydurduğu yüksek tavanlı briket evinin ezeli hasmı, huysuz yan komşusunun “bu tarafa pencere açamazsın!” yasağı üzerine karanlık, bombeli, tek taraflı koridorunda ayak bileğine kadar inen desenli sabahlığıyla daha da iri görünen şeker hastalığından muzdarip cüssesini bir elinde boş kahve fincanı, diğer elinde ocaktan yeni aldığı cezveyle sürüklerken, evi taze çekilmiş kahveyle yaptığı o tanıdık kokuyla doldururdu. Ay çok uzun bir cümle oldu ama ananemi bir ama uzun bir solukta anlatmanın tek yolu buydu. Andımızı içmek gibi. Neyse, yaz günüyse kahvesini balkonda, kış günüyse koridorun sonundaki misafir odasında içer, dönerken de hala yataklarından çıkmamış olan biz çocukların duyabileceği şekilde “iki eşeği olan birini sattı yedi, siz daha yatın” derdi. Burada yanlış anlaşılma olmasın lütfen. Yenen eşek değil, satılan eşeğin parasıydı. Hadi anane ya! Daha bakkallar bile açılmaz o saatte. Belki simitçi fırınları.
Not: Hala, “bırak, biraz daha uyusun,” diyen annelere az hayret, az imrenme, az hasetle bakar, şaşar kalırım.
“Erken kalkan yol alır, erken evlenen döl alır.” Bu özlü sözü öğretmen olarak ilk tayini Gümüşhane’nin Kelkit ilçesinin Babakonağı köyüne çıkan ablamın komşusu söylemişti. Beni fazla yaşlı bulmuş olmalı ki o sene kazandığım üniversitenin hazırlık dahil beş sene olduğunu duyunca, elini ağzına götürüp hayretle çıkan sesini bastırdı ve “5 yılda beş uşağın olur” diyerek bana acıyan gözlerle baktı. Otuz dördüme geldiğimde herkes rahat bir nefes aldı çünkü evlendim. Bu evlilik meselesi sahiden bir kadın meselesi, etrafımda “daha sen öyle duruyor musun?” diye soran erkek cinsinden kimse olmadı. Sanki onlar yani koca adayları gölde hiç bir şeyden habersiz, alık alık yüzen bir balıktı da, tutup da kendimize koca yapmak bizim marifetimizdi. Evlenmemek, evlenememek kadının suçuydu, beceriksizliği ya da. Ordalar işte, doğru yeri ve doğru anı yakalayıp tutacaksın birini, evet kaygan ve pullular ama marifet de o ya, kaçırmayacaksın!
Şimdi benim bir kızım var, kuzguna yavrusu misali, güzel bir çocuk ve ona istemesi şartıyla her şey serbest ama erken kalkıyor. Artık kaçıncı kuşaktır gelen bir alışkanlıksa genlerine işlemiş, çocuğun. Erken de yatıyor, zınk diye sabahın yedisinde ayakta. Bizimkilerin birinin ruhuyla geri mi döndü, ne yaptıysa artık.
Söyledim ya, istesin yeter! Piyano mu çalmak istiyorsun hay hay! Daha ikinci derste öğretmen nemlenen gözlerini kırpıştırarak “ay bu çocuk çok yetenekli” der demez, öğretmenin tamamen içten gelen duygularına eşlik ediyor -kokusundan anlıyor çünkü, yedi kuşak hiçbir atada dedede müzisyeni bırak şarkı mırıldanan bile olmadığı halde üçüncü derste öğretmen eve gelmeye başlıyor, çünkü artık evde bir piyano var.
Not: Aylardır piyanoya sadece ben dokunuyorum. Hayır çalmak için değil, tozunu alıyorum.
Koroya mı katılmak istiyorsun? Tamam. Okul gezisi mi? Tabi ki! Çok gezen mi bilir çok okuyan mı? İkisi de olacak benim kızım.
Bu arada kısacık yine anneme döneceğim. Bir gün üniversitedeyim, dans içimde bir ukte, filmlerden filan. Halk oyunları kursu açıldı o sene okulda, istediğim tam olarak böyle bir şey değildi ama olsun, o da olur. Dans olsun da. Neyse ben hemen katıldım. Bir süre sonra seçmeler olacak ve ben seçilirsem Ankara’ya gideceğiz bir yarışmaya artık ne yarışmasıysa hatırlamıyorum. Ankesörlü telefondan annemi aradım heyecanla, benimle gurur duysun mu istiyorum nedir? “İnşallah seçilmezsin,” dedi, “ne işin var oralarda, sen derslerine çalış.”
İşte biz bu çocuğa hiç “hayır!” demedik. Oooo çok masraflı, olmaz filan da demedik, ne yapabiliriz, bir bakalım” dedik. Ne var ne yok her şeyimizi onun emrine amade ettik. Zamanımızı, ilgimizi, tabi ki o çağıl çağıl çağlayan, yeri geldiğinde yemeklere tuz yerine de koyduğumuz, yeri geldiğinde emojilerle süslediğimiz koşulsuz sevgimizi..
Ama şöyle bir güldü mü ev çınlasın istiyoruz kahkahadan, yok! Bir surat, bir can sıkkınlığı, olur olmaz yerde nükseden iç sıkıntısı, göz yaşları..hazırda bekliyor, her an her zaman akmaya hazır.
Şimdi ben de dua ediyorum ona, iyi insanlarla karşılaşsın, rehber bilge anneler olsun etrafında diye, okuyorum, araştırıyorum, konuşuyorum onunla, öğüt ya da tavsiyede bulunmamak için kırk takla atıyorum. Aman psikolojisi diyoruz. Aman, ayarı bozulmasın.
Geleceğini düşünüyoruz, üni parası biriktiriyoruz Amerikan filmlerindeki gibi. Parlasın istiyoruz, güneş gibi olsun, etrafında dönülsün. Ama, ya o dönmek istiyorsa?!
Eskiden çok eğlendim diye gelirdi okuldan, şimdi lisede. Ne eğlence kaldı ne heves. Ergenliktir, bu da geçer elbet. Zaten okul da kalmadı, online.
Çok yese panik oluyoruz. İştahlı mı? Yoksa boşluk mu dolduruyor? Veyahut yemese yine telaş, nevrotik olandan mı yoksa, hani anoreksiyanın?
Sen duydun mu hiç kusma sesi, doktoru sordu da, tamam ilk nöbet sende. Mutfakta çalışıyor muş gibi yapalım, buradan öğürtü sesi filan her şey duyulur!”
Ah! Anne ya!! Biliyorum elinde değildi…biliyorum elimde değil, her birimiz ağırlıklı olarak başkasından ve başkalarınadan oluşuyoruz. Bizimle de başlamadı, öyle di mi? Aile dizilimi?
Babası ona, sadece ona..onunla ilgili bir şey soracaktı, belki sormayacak da söyleyecekti “sen,” dedi. Gerisini getiremedi, seyyar kalaycı tahta perdeli kapıyı zorla ittirirken tumturaklı bir küfür savurdu, sırtındaki ağır kazana da, menteşelerinden biri kopmuş, nemden şişmiş kapıya da fena halde geçirdi.
Kadının çıplak ayakları keçi kılından dokunmuş kaba kilimin üstünde telaşla gezindi. Ardiye olarak kullanılan odada, üst üste duran koliler, ütü masası, üzerleri kaneviçe işinden mor menekşe uçlu çarşafla örtülmüş yatak, yorgan denkleri arasında dolaştı.
“Siz de gelir misiniz? Çay demlerim” diyen hemşiresini doktor ikiletmemiş onlarla gelmişti. Yol yorgunluğu, tıka basa yediği kavurmalı, kıymalı-yumurtalı, otlu-kaşarlı pidelerin yanında bol soğanlı salata rehavetini arttırmış, üşümüştü kadın.
Doktor bey sipariş almaya gelen garson çocuğa “hepsinden getir, misafirimiz var,” demiş, arkasından da kadına dönmüş, “şehirde yediklerinize benzemez, buranın havası başkadır,” diyerek gülmüş, orta parmağıyla gözlüğünü burnunun üstüne yerleştirmişti. Ekimin ortalarıydı, kardeşi sıkı sıkı tembih etmese yazlık kıyafetleriyle gelir, sıcağın hala hüküm sürdüğü memleketinden çıkarken üşüyeceğini hayal bile edemezdi. Formika elbise dolabıyla yüklük arasına özenle yerleştirilmiş, onu otogarda görür görmez kardeşinin elinden aldığı küçük, kırmızı çantasını tanıdı. Hiç sevmezdi kırmızıyı halbuki, üzerinde kırmızı bir şey taşımaktan utanır, sanki herkes ona bakıyormuş gibi gelirdi. İşyerindeki arkadaşlarının yeni yıl hediyesi, yün hırkasını hala sakladığı ambalajından özenle çıkarıp giydi. Soket çoraplara gitti eli, sonra vazgeçti. Eprimiş parmak uçlarını beğenmedi, bir de rengi, bu turuncu-yeşil çizgiler lacivert hırkasına hiç uymuyordu, o böyle canlı renkleri de sevmezdi ama yeğeni çantasını ödünç verirken “çıt çıtlı gözde çorap da var” demişti arkasından.
Omuzunun üzerinden açılan kapıya doğru baktı. Doktor beydi gelen, “çaylar da tepside kaldı” dedi gülerek, gözlüğünü düzeltti “şimdi gelir,” dedi “sağlık ocağından aradılar, ufak bir pansuman.” Kadın kızkardeşinin ona haber vermeden gitmesine şaşırmadı, yeğeniyle birlikte kaldığı küçük kızkardeşi de hemşireydi, alışkındı ondan. Asıl şaşırtıcı olan doktorun ilgisiydi, bu tuhaf nezaketi.
Odanın kuzeye bakan penceresine doğru ilerlerken doktor, kilime methiyeler düzdü, “kök boya bu” dedi, “burada, dağ köylerinde dokunuyor. Şimdiden kar yağmaya başlamış oralarda, çok soğukmuş,” dedi tepesi karlı dağları gösterirken “olsun” dedim, bana güldüler. “Kurtlar varmış, ayılar arabaların üstüne çıkarmış, vahşi hayvanlarla oyun olmazmış.”
“Dur bakalım, bahara” dediler,
“Nisan Mayıs gibi gideriz”
“Dört gözle bekliyorum baharı,” dedi doktor. Sanki dağlara tırmanıyor, elinde asası, sırtında çantası, soğuktan kızarmış burnuyla, her nefes alışında gözlükleri buğulanıyor, ayağını her bastığında sert topraktan gelen ses ona bir şarkı gibi geliyor, sarp kayalıklarla çevrili tepelerin arasında gizlenmiş zümrüt rengi bir gölü keşfetmiş gibi gönlü genişliyor, gözleri parlıyordu.
Kadın onu hayranlıkla dinlerken, elinde tuttuğu çorabını, yabancı bir erkekten iç çamaşırını saklar gibi avuçlarının içine sakladı. Doktor boğazını temizledi, kavakların arkasındaki boş tarlaya bakan pencerenin beyaz patiska perdesini çekip kadına doğru yaklaştı. “Hırkan,” dedi, “yumuşacık.” Elini kadının omuzlarından saçlarının arasına daldırdı. Eğildi, kadının dudaklarının bittiği yere minik bir öpücük kondurdu. Kadın heyecandan deli gibi atan kalbini kontrol edemiyordu. İlk kez, hayatında ilk kez, bir erkek onu öpmüştü.
Kendi yaşlarında, belki bir kaç yaş daha büyük ama gürbüz pembe yanaklarından daha otuzuna bile varmadığı anlaşılan bir adam hemen her gün şirkete uğrar bölge müdürünün şeffaf camekanla çevrili odasında iş konuşurlardı. Büyük bir şehirde üniversite okumuş ve babasından devir alacağı işler için piyasa ziyaretleri yapıyordu bu genç adam. Rüştünü ispat etmek isteyen her yeni aday gibi bir an önce klübe dahil olmak için can atıyordu, iş dünyası da onu aralarına almakta hiç bir sakınca görmedikleri bu yeni namzet için ellerinden geleni ardına koymuyor, gerektiği yerde gerektiği kadar sırtını sıvazlıyordu. Hiç şüphe yoktu ki, istediği icazet önünde sonunda ona cömertçe sunulacaktı.
Ellilerinin ortalarındaki müdür, oğlan geldiğinde onu ayakta karşılar, sıktığı eliyle masasının önündeki deri koltuklardan birini gösterir ve kendisi de yanındaki tek kişiliklerden birine geçerdi. “Bu karşılıklı oturma biçimi müşterinize; bakın, sizinle aynı seviyedeyim, arkadaş gibiyiz anlamına gelir, ortamı rahatlatır” derdi gevrek gevrek gülerek. Geleceğin bu işte olduğunu, bir gün mobil telefon kullanmayan kimse kalmayacağını, hatta insanların evlerindeki sabit hatları bile kapatacaklarını idda ederdi. Müdür ne kadar çok kar etmekten, paradan konuşursa iki adamın kahkahaları da o kadar çok yükselir, kapısında bölge müdürü yazan cam kapıdan çıkar, camekanları aşıp çalışanlara kadar gelirdi.
Kadının ailesindeki erkekler gülmezdi. Ağabeyleri köydeki evlerinin hemen yanından başlayan on dönümlük tarladan hasatı kaldırdıkları gün yorgunlukları çıkar, gözlerinin içiyle gülerlerdi. Öyle ulu orta paradan, borçtan konuşmak ayıp kaçardı. Hele yüksek sesle gülmek!
Müdür genç adamı kapıya kadar geçirir, o da çıkarken kadına uğrar, yeni telefon modelleri üzerine sorular sorardı. Bugün, dün, ondan önceki gün.. ve daha önceki gün kadın, adamın uzattığı eli sıktı. “Güle güle Osman abi,” dedi, “yine bekleriz.” Müdür defalarca uyarmıştı müşterilere abi abla diye hitap etmeyeceksin, bey hanım diyeceksin diye. Sonra vazgeçmişti, kadın çok iyi satış yapıyordu. Bu profesyonel pazarlama yöntemleri burda işlemeyecekti anlaşılan. Osman abi ve müdür yemeğe çıkarlarken bir gün kadını da davet ettiler. Daveti müdür yaptı. Yemekten sonra vedalaştıkları, Osman’ı arabasına kadar geçirdikleri, iki sokak boyunca ofise yürüdükleri o gün, “Osman iyi çocuk,” dedi müdür. Kadın o günden sonra ne yaptıysa havalı arabalara, yeni nesil kahvelere, etekli masa örtülü kebapçılara alışamadı bir türlü.
“Sahibi arkadaşımız olur,” dedi bir gün Osman, mobilya mağazasının önünden geçerken, ahşap bir mutfak masasının üstünde duran sepete takılmıştı kadının gözleri, kalın bir ipten sıkıca örülmüş limon sarısı bir sepet, uzun uzun baktı. Sepet diyecekti, vazgeçti.
Kadın akşam yemeğinden sonra uzun uzadıya oturdukları mutfakta kızlara, anahtarlığı çıkarıp Osman’ın tespihi gibi sallıyor, omuzlarını kibirle dikleştiriyor, göğsünü şişiriyor “fena mı oldu” diyor “13 yaşımızdan beri çalışıyoruz” kızlar kırılıyorlardı gülmekten. Daha ellerinde net bir koca tarifi olmasa da politikacılar gibi kendine “biz” diyen bir adamın koluna girme ihtimali bile ürkütüyordu onları.
Otobüs şöförünün yerini alıp kontağı çalıştırdığını duyunca, muavinin “kimse kalmasın” diye bağıran sesi yarısında çatladı, arkasından gülerek öksürdü. “Arayacağım” dedi doktor, avucunda sıkıca tuttuğu kağıdı göstererek. Kadının spor çantası doktorun omuzunu yana kaydırmış, gömleğini kırıştırmıştı. Kadın külçe gibi ağır çantasını doktordan alırken, utanmakla gülmek arasında gidip geldi. Kardeşi memlekete götürsün diye elma, erik, dut kurularını tıka basa çantasına doldurmuş, bir bidon da pekmez tutuşturmuştu eline. İkisi de sabah erkenden doktorun geleceğini, “aman doktor bey” demeye kalmadan, ahşap kapının önünde duran çantayı der top edip kapacağını hesaba katmamışlardı.
Otobüs seyrek evlerin etrafını çevreleyen meyve bahçelerinin arasından geçti. Birbirlerinin bahçelerine misafirliğe giden tavuklar, saman balyalarıyla dolu römorklar, en çok da sağ tarafta kıvrılarak akan dereye giden ineklerin konvoyu otobüsü yavaşlatıyor. O zaman kadın uykudan uyanmış gibi nerde olduğuna bakınıp yüreği kabarıyordu. Otobana geldiğinde otobüs beşinci vitese geçip kesintisiz bir ritimle ilerlemeye başladı. Kısa bir aradan sonra kadın, gündüz düşlerine tekrar yattı. Neydi o? Rüya mıydı? Her bir ayrıntısının üstünden tekrar tekrar geçti. Dilinin üstünde tutup damla damla içti. Gülüşünü içine çekti, hayalinde doktorun ince beyaz ellerini ellerinin arasına aldı, parmaklarını, uzun parmaklarının arasından geçirdi. Belli belirsiz ılık kokusu geldi burnuna, vücuduna yayılan hararet kasıklarına kadar indi.
Uzandığı yerden otların üzerinde gezdirdi ellerini. Söylenir gibi, “fare kulağı sarmış yine her tarafı,” demişti babası bir gün. Hayal meyal hatırlıyordu onu, belki de hatırlamıyor da uyduruyordu. İkisi de bahçedeydi, elleri eteğinde, çömeldiği yerden hayranlıkla ona bakıyordu. Ne kadar da heybetli görünüyordu. Tam göz göze geleceklerdi ki güneş girdi aralarına. Babası ona, sadece ona, onunla ilgili bir şey soracaktı, belki sormayacak da söyleyecekti “sen,” dedi. Gerisini getiremedi, seyyar kalaycı tahta perdeli kapıyı zorla ittirirken tumturaklı bir küfür savurdu, sırtındaki ağır kazana da, menteşelerinden biri kopmuş, nemden şişmiş avlu kapısına da geçirdikçe rahatladı.
Eğilmiş, gözlerini otların arasında dikkatle gezdirmiş, biraz daha eğilmiş, görememişti kulakları. Kalktı, limon ağacından sola döndü. İki büklüm oldu tel kapıdan girerken, gıdaklayarak kaçışan tavuklara aldırmadan biraz saman koydu raflara. Kocaman br inci tanesi gibi parlayan perçemlinin yumurtalarını tanıdı, birini şalvarının bir cebine ötekini diğer cebine koydu. İbiği iki gözünün ortasına sarkmış, annesi de bu ismi takmıştı ona, “perçemli” kümeste bir tek onun yumurtaları beyazdı. Ilık yumurtalar şalvarının ince kumaşından geçip tenine değdi.
İnekler ağızlarından salyalar akıtıyor, içtikleri sular çenelerinden boyunlarına iniyordu, papatya desenli soluk mavi şalvarını dizine kadar çemredi. Naylon terliklerini kıyıda bırakıp dereye yürüdü, su beline kadar geldi, suya düşen bir dal parçası gibi bıraktı kendini. Sallanan parmaklarının ucundan derenin suyu damlıyor, elleri boşluğu tutuyordu. Dev bir sarı kantaron otuna benzeyen kavak ağaçları yattığı yerden ona göz ucuyla bakıyor, sonbahar esintisiyle zapt edemediği gün ışığını kadının gözlerine kaçırıyorlardı. Burası köyün sonundaki kum yatağıydı. Ne kadar hızlı gelmişti. Uyumuş muydu yoksa! Kendi kendine gülümseyerek cık cıkladı, hiç insan suda uyuyabilir miydi?
Daha ne olduğunu anlayamadan havada bir kaç saniye el ve ayaklarıyla var gücüyle çırpınsa da paldır küldür yere düştü ve ıslak basma elbisesi, altındaki şalvarıyla kumlara yapıştı. Yarı bellerine kadar ıslanmış erkekler ter ve tütün kokuyorlardı. Havadaki kolunu hızla aşağı çeken biri, kamyon şöförüne indir! diye bağırdı. Ne olup bittiğini anlamadan tepesine yağmur gibi akan karınca başları büyüklüğündeki kumlar arasında kayboldu. Ağzına, burnuna giriyorlar, gözlerini korumak için sımsıkı kapatıyor, nefes almakta zorluk çekiyordu. Kaygan bir şeye değdi eli, sonra diğer eli. Huylandı ama çekemedi. “Sıkı tutun” dedi genizden gelen bir ses. ilk denemede metal bir duvara çarptı başı, gözlerinden yaş geldi acıdan, içi kalktı. İkincide “başını göğsüne daya, omuzlarının içine çek,” diye bağırdı yine genizden gelen ses. Bu sefer başını korumuştu. Omuzlarından bir iki sıyrık aldı o kadar.
Nihayet otların üstüne sırt üstü düştüklerinde kıpırdayacak hali kalmamıştı yorgunluktan. Yanı başındaki kireç taşlarına bakarak derin bir oh çekti. Son bir çabayla doğruldu ve ceplerini yokladı, yumurtalar hala ılıktı.
Osman telefonunu kapatır kapatmaz adını içinden tekrar ettiği mağazaya doğru aceleyle yürüdü. Karısı ona gözleriyle bankonun arkasında duran kasiyeri işaret etti ve kendisine hürmetle bakan mağaza müdürünün yardım teklifine “lütfen,” dedi, belli belirsiz bir gülümsemeyle. Kocası terli parmaklarının arasındaki kredi kartını cebine sokuştururken koşar adım elleri kolları paketlerle dolu iki mağaza elemanının arkasından zorlukla yürüyen karısına yetişti. Sağ koluyla kadının belini kavradı.
Doktor o akşam aradı, sonra bir daha, bir daha aradı. Kadın yanına çağırdı onu, o da yine ikiletmedi, geldi. O gece, doktorun kadının yanına, bir kalp atışı kadar yakınına geldiği gece, Osman’ın bir gelini oldu. Aile büyükleri gelinin Osman için uygun olduğuna karar verdiler. Balayından döndükleri gün gelin ahşap mutfak masasının üstünde duran sepeti çöpe attı. Zira mutfak lila rengindeydi, limon sarısı olmazdı.
Kadın doktoruna çok iyi baktı. Beyaz önlükleri sakız gibi, tertemiz olurdu adamın, kolalı gibi ütülerdi kadın onları. Köye gittiklerinde el üstünde tutulur, sobanın arkasındaki mindere, baş köşeye buyur edilirdi. En sevdiği yemekler pişerdi köy evinin mutfağında o gelince, yufka ekmek şehriyeli bulgur pilavı, bostandan kopup gelen marul salatası ve mis gibi kokan köy tavuğu. Kara kazanda kaynayan, mevsimin ilk mısırı damada ikram edilirdi. Hiç insan bunları bırakıp gitmek ister miydi?
Kadın Osman’a ve karnı burnundaki karısına görünmemek için avm nin döner kapısına zor attı kendini, tanıdık kimseyi görmek, sorulara cevap vermek istemiyordu. “Gitti!” diyemiyordu hala, dudakları titriyordu. Dışarı çıkar çıkmaz güneşten yanan gözlerini korumak için elini alnına siper etti.
10/11/20, Beşiktaş
Yelda Ugan S.
Not: Yukardaki fotoğrafı Selanik’te bir haftalığına kiraladığım evin duvarından çektim. Dolayısıyla sanatçısından izin alamadım. Umarım görürse kızmaz.
Koridorda burun buruna geldik, kucağında bir top A4 kağıdı, daha dumanı üstünde 70 sıcak sayfa.
Kendimi güncelliyorum,
Okuma kitapları, kaynak kitaplar, soru bankaları, birinci yabancı dil, ikinci yabancı dil, derken bir kamyon dolusu kitap taşıdık eve. Tam bitirdim dersin, yaslanırsın arkana. Odasından etini koparmışlar gibi bağırır. Ödev yapacakmış ama kitap yokmuş, öğretmen demiş ki, “o da olur, ama bu olmadan olmaz. Çünkü bu, ana kaynağın birinci yardımcı kitabının seçilmiş soruları ve İngilizce.” “Hay Allah! Ne yapalım? Külliyat orda madem! Getir bakalım şu listeyi, yarın hallederiz.” der, der demez de, çıkması olası bir ev krizini daha bertaraf etmenin iç huzuruyla rahat bir uyku uyursun. Ta ki, harıl harıl çalışan printerin sesiyle uyanıncaya kadar.
Koridorda burun buruna geldik, kucağında bir top A4 kağıdı, daha dumanı üstünde 70 sıcak sayfa.
“Bunlar da Ne?!”
“Kit”
“Ney?”
“Ders föyü işte!”
“Hangi ders?”
“Tarih,”
“Ha! Tamam”
Kimya deseydi, hı!? Tamam. Derdim, böyle durumlarda “takip” önemli.
Sınav yılı değilse, LGS ya da YKS, TYT, AYT Ekim ayında azalan oranda artarak durulur, huzura erersin. Velevki o yıl sınava girecek, yandın!
Haziran…temizlik ayı. Geldiğinde raflar boşaltılır. Çöp torbaları elden ele kapıya kadar taşınır, iş işten geçse de kayıplar bulunur. Akibeti meçhul bir bere, sömestr tatilinde uçakta unuttuğuna yemin billah ettiği ve son dakika yenisi alınan Ateşten Gömlek, 211 syf, Can Yayınları, yazan, Halide Edip Adıvar. Yarısı yenmiş bir gofret. Şöyle bir göz gezdirilmiş, bir kaç kıvrılmış sayfa kenarı, avunacak kadar çiziktirilmiş satırlar. Kapağı bile açılmamış, duvarla, ahşap raf arasına sıkışıp kalmış, karton kapağıyla ikiye katlanmış iki kitap. Hayatında kurşun kalem yüzü görmemiş, görmeyi bırak kokusunu bile duymamış, beklemekten beti benzi kaçmış sorular ve burda ne işleri olduğunu asla öğrenemeyecek bahtsız a) b) c) d) e) şıkları.
Zarflarıyla aynı desende avuç içi kadar kartpostallar, rengarenk çıkartmalar, yaldızlı etiketlerin dizili olduğu metal rafın önünde oyalanıyorum. Ağzı açık kolilerde kitaplar, açılmamış kolilerde kitaplar, masa boyunda, tezgah boyunda kitaptan kuleler, raflardan taşan defterler, kalemler, yüzüne bakılmayan boy boy mataralar. Eskiden ana-baba günü olurdu buralar, sonbahar habercilerini gönderir göndermez adım atacak yer kalmazdı,
“o kalemliğin aynısından var evde”
“Fermuarı bozuk”
“ama öğretmen istedi!”
“çift çizgili olacaktı, bunun çizgileri tek!”
“O silgiyi kardeşime verdim”
“Ben kullanmam onu!”
“Beyaz!”
“Yok, o kadar beyaz değil!”
“5. Ya da 6. Yok, 4. Sınıf?!”
Artık ne bu sesler var içerde ne de çocuklar. Tuhaf bir Eylül. Döner rafı defalarca kendi etrafında çeviriyorum. Ellerim bir çocuk eli olmasa da, kendi etrafındaki turunu her tamamladığında gıcıırtt diye seviniyor. Okul çıkışı kırtasiyeye uğramadan olur mu? Oraya gitmek, kitap, defter almaktan çok daha fazlasıdır. Bir tek kalem almak için bile gidersin, kulaktan kulağa duyulur alacağın kalem ve çıkışta bir de bakmışsın beş, altı kişi toplanmışsınız. Yol boyunca gülüşür, konuşursun, belki köşedeki pastaneye oturmana, hatta bir cafe latte almana bile izin çıkmıştır. Yeni bir ders yılı, yeni bir başlangıç. Bir yaş daha büyümüşsün, koskoca yaz geçmiş aradan, anlatacak çok şeyin var. Sabredemez ortasından dalarsın muhabbete. Beş dakikada geçer saatler, yarın sabaha kadar zor dayanırsın.
Ekran başında da olsa, kaldıkları yerden devam edecek, yollarını bulacaklar elbette. Biz onlardan daha çok kaygılıyız, gözlerinin içine bakıyoruz, “aman! Ruh sağlıkları” diye. Bir an önce gitsinler, çıksınlar evden istiyoruz “aman! Ruh sağlığımız” diye. Bilmiyoruz ki, ne salgın gördük bugüne kadar ne de karantina, alerjisi olan insanlar takardı tıbbi maskeleri, onları da havaalanlarında görürdük, ameliyat sahneli filmlerde, evlerden uzaktı eskiden.
İki adet çıkartma seçtim; birinin minik, siyah-beyaz desenleri var, ayakkabı, gülen yüz, pos bıyık, birbirine geçmeli dişli çarkları filan. Diğeri rengarenk baykuşlarla dolu. Kasadaki genç “iadeleri düşüp hesapladığımda…” dedi. O an aklıma gelmiş gibi, elimdekileri de uzattım. Tekrar hesapladı. Cebindeki harçlığı çıkışmayan çocuklar gibi “Baykuşlu olan kalsın o zaman” dedim.
İri siyah puntolarla, “Küçük Kara Balık” yazılı ve turuncu bez torbamı kaptığım gibi telaşla çıktım kırtasiyeden. Çocuk 12:30 da yemek molası verecek, çok hızlı davranırsam eğer ucu ucuna da olsa yetiştirebilirim. Çantamdan alışveriş listemi çıkardım. Yanıma, yönüme baktım, yok! Market için bez torba almayı unutmuşum, balıklı bez çantayı arabanın arka koltuğuna boca ettim. Kitapların arasından, ayaklarımın dibine beyaz bir kağıt düştü. Gömleğimin koluyla maskemi düzelttim. İnce jelatinli, küçük karton kağıdın arka yüzünü çevirdim ve morlu-turunculu, yeşilli-mavili, çizgili-kareli, pullu-şeritli, on acayip bilge baykuşla aynı anda göz göze geldik.
Yek, eve döndüğünde annesine “hayatım boyunca ben bu kızları anlamayacağım!” diyecek.
Hayretle karışık, sevinçle attığı çığlıkla hepimiz yüzümüzü ona döndük. Eğilmiş, defne dallarının arasından dikkatle bakıyordu. Seyrek yaprakların içinden, uzattığı kolunu büyük bir özenle kendine doğru çekerken, çocukla göz göze geldik. Belli ki, müjdesinin ilk habercisi olarak beni uygun görmedi. Gözlerini kaçırdı ve değecek başka bir çift göz aradı kendine. Neyseki çok geçmeden, aradığından daha fazlasını buldu. Herkes yeni doğmuş karetta karettayla ilgileniyor, sorular soruyordu. Acaba annesi nerdeydi? Bulduğu yerde yumurta kabuğu var mıydı? Bugünlerde ay hilalden halliceydi, yolunu şaşırmış, sahildeki cafenin ışığına mı yürümüştü yoksa? Ama ne kadar açık renkliydi, yeşil harelerle bezeli kabuğu yumuşacıktı daha. Gerçekten karetta mıydı yoksa vadiden gelen bir kara kaplumbağası mı? Sonunda miniği, onu bulan çocuğun elleri arasında dalgıç hocasına gönderdik. Hoca ne yapacağını bilirdi.
Karınca başı kumların üstünde zorlukla yürüyen çiftin ayak seslerine döndüm. Az ileriye, dağ keçilerinin ayakları altından yuvarlanan bir kaya parçasının yanına teşkilatı kurdular. İki sandalye, arkalarına sapını kuma gömdükleri rengarenk bir şemsiye, ortaya da, üzerine radyoyu yerleştirdikleri formika bir masa. Kadın daha oturmadan denize zor attı kendini, diğeri sandalyesinde öne doğru kaykıldı, birasının kapağını sonra da radyoyu açtı. Tanıdık bir erkek sesi, tanıyamadığım bir kadınla düet yapıyor. “beni sevmesen de, görmesen de hayat sürerdi yine ama kendimi sevmezdim şimdiki kadar” Şarkı derin mevzulara girdikçe kadın saçlarındaki deniz sularını kumlara damlatarak adama gülümsedi.
Milas’ın orta yerinden, o koca göbeğinden Muğla Yatağan yoluna zahmetsizce girdik. Usta şöförümüz, benim sakin ve her daim ne yapacağını bilen arkadaşım buraları avucunun içi gibi biliyor. Sıcak ama kuru bir Ağustos sabahı, Bodrum’dan aldığımız böreklerle kahvaltımızı yaptık. Çınar, akasya ve çam ormanlarının arasından geçerken gözüm bir köy kahvesi arıyor. Ah bir kahve molası versek! Ama ne gezer, köylüler polen, arı sütü, kekik balı, taze incir ve soğuk sıkım zeytin yağı dizdikleri tezgahları bekliyorlar. Sade, No Ordinary Love’ısöylüyor. “I gave you all the love I got” Yarı Açık pencereden tezek kokusu geliyor, belki çağrıştırdığı için, belki gerçekten çiğ süt kokusu da alıyorum.
Marmaris, Köyceğiz, Fethiye…rampa iniyoruz. Karşımızda Gökova Körfezi, her yüzyılda bir denizden doğan, gizemli bir ülke gibi heybetli dağları hala dumanlı. Köyceğiz’de çocuklara soruyoruz, “ne kadar kaldı?” diye, arka koltuktan çıt çıkmıyor, dönüp kulaklıklarını işaret ediyorum. Kulaklarımı göstererek, Dalyan’dan sonra lütfedip cevap veriyorlar. Tekneye iki saatimiz kalmış. Yol bizi nerdeyse Babadağ’a çıkaracakmış gibi yükseliyor. Deep Purple Soldier of Fortune’ı söylüyor. Güllerin arasından yürüyorum, beton yol ateş gibi yanıyor, Ümit apartmanı iki numaralı dairenin kapısının önündeyim. Öğrenci evinden sesler geliyor, bir müddet dinliyorum. “Many times I’ve been a traveller” diyor hepsi bir ağızdan. Kırmızı ışıkta durunca, Melt gülümsüyor, “nerelere gittin öyle” diyor.
Sabahları 06:00, 06:30 gibi kara sineklerin münasebetsiz öpücükleriyle uyanıyoruz. Güneş üstümüze doğuyor. Faralya’dan yükselip, saat 19:00 a kadar elinden geleni yapıyor. Küçük çadırımızın önünde, iki sünger şiltenin üstünden, uyku tulumlarımıza sarılı halde etrafı kolaçan ediyor, komşuları dikizliyoruz ister istemez. Dışarda uyanmak, yıldızların altında uyumak kadar tuhaf, yabancı, acayip ama büyüleyici bir şey.
Burası, sırtını dayadığı Babadağ’a doğru daralan, üç tarafı kaya duvarlarla çevrili bir vadi. Kelebekler vadisi, adı bu ama henüz sadece bir tane kelebek gördüm. O kadar büyük ve renkleri göz alıcıydı ki, galiba bir “kaplan kelebeğiydi” Nazlanarak geçti yanımdan. Velhasıl pek ilgilenmedim, “nasıl olsa” dedim “daha nicelerini göreceğim günler var önümde” Sen misin erteleyen..Vadi bir daha kelebekleri göstermedi bana. Tıpkı ilk geceki gibi, sırt üstü uzanmış yatıyorum, kollarım başımın altında, samanyoluyla uzun uzun bakışıyoruz. Daha Küçük Ayı’nın takım yıldızları dağın ardından kaybolmamış. Birden çizgi filmlerdeki gibi kuyruğundan ateşler saçarak bir yıldız kayıyor. Hiç istifimi bozmuyorum, “vay be!” Filan da demiyorum, yani olağan sanıyorum. Vadi buna da bozuluyor, gözümü kırpmadan saatlerce bakmama rağmen bir daha o kadar görkemlisine rastlamıyorum. Bizim keloğlana, “İstanbul’un taşı toprağı altın” demişler. O da kafaya koymuş bir kere, çıkınını sopasına bağlamış, düşmüş yollara. Az gitmiş, uz gitmiş. Neyse, varmış İstanbul’a. Kaldırım çatladığında parlayan bir şey görmüş, eğilmiş. Bir de bakmış ki bu bir altın para. Elinin tersiyle parayı fırlatmış bizimki, cebine atmaya gerek bile duymamış, nasıl olsa her yer bunlarla dolu diye.
Vadide zaman, uzayıp sünen, dertop olup kısalan kabuklu bir böcek gibi. Bazen bir saat beş dakikada geçiyor. Bazen beş dakika üç saat direniyor. Gece tuvalete gideceksen her saniye bir çelik çekirdek. Bugünün dün gibi olması, ya da tersi, tuhaf bir şekilde sıkıcı gelmiyor, bilakis şey gibi, nasıl desem? Hah! Mesela film setindeyiz. Yönetmen elinde megafonla komut veriyor. “Tamam, baştan alıyoruz…” Sanırım anlatamadım ama neyse.
Gençler, aynı yerde, aynı saatte yine karşımızdalar, chil out müzik dinliyorlar. Mütemadiyen çıs tak çıs tak çıs.. meğer “kafa güzel” ritmiymiş bu, ancak öyle tahammül edebilirmiş insan. “Ot kokusu da gelmiyor” diyorlar, “evet gelmiyor” diyorum, çok bilirmişim gibi. Kumların üstünde etrafa yayılmış altı kafası güzel kah ayakta, kah uzanmış, kah dizlerini karınlarına çekmiş, kıyıda demir atmış tekneler gibi sallanıyorlar. Rüzgar nerden eserse artık. Ne zamandır onları kesen bir adam aniden cebinden çıkarır gibi büyük bir hopörler getiriyor çocuklara. Adam ve arkadaşı İngilizce konuşuyor onlarla, daha kısa boylu, sakalları kırlaşmış olanın boynundan göbeğine kadar uzanan tespihe benzeyen kolyesi, eğildikçe beline sardığı peştamaline kadar iniyor. Uzun boylu iri yapılı olanı İsrail’den geldiklerini duyduğum anda tanıyorum. Gayrettepe’deki komşularımdan, filmlerden, Paris Charles de Gaulle havaalanında, Tel Aviv uçağının kapısına doğru ilerleyenlerin simalarından tanıyorum. Başına küçük bir takke konduruyorum, takkenin kenarlarından çıkan, kulak hizasına kadar inen zülüfler ekliyorum bir sağa bir de sola ve uzun ayak bileklerine kadar inen siyah bir cüppe giydiriyorum. İşte oldu! O kadar oralı yani. Kolonu görünce “no no no” ve bir daha “no” diyoruz Ortadoğulu komşularımıza, ama duymuyorlar bizi, kolonu bağlıyorlar. Müzik hakikaten fark ediyor, daha bir çekilir kılıyor kolon çıkan sesi. Kuru yaprak ve çalılarla yapılmış çardağın altındaki kafeden gelen çan sesinden sonra adımızı duyar duymaz kah kahveleri, kah biraları almaya giderken biz bile sallanıyoruz, kafamız güzelmiş gibi, yavaş yavaş. İsraillilere benzemeyen İsrailli, kızların fotoğraflarını çekiyor. Karşılığında bir tutam gençlik iksiri aldığını kimse fark etmiyor. Thomas Mann’ın Venedikte Ölüm’ü geliyor aklıma. Aschenbach’ın salgın hastalık günlerindeki ölüme, gençliğe, sanata ve güzele tutkusu. Melt’e “hadi!” diyorum, “denize girelim”
Çocuklar deneme dalışındalar, Def ikisine dalış hocasıyla beraber rehberlik ediyor. Nep daha önce gelmediği vadide “ilkler” biriktiriyor. Yek, döndüğünde annesine diyecek ki, “hayatım boyunca bu kızları anlamayacağım.” Ahşap şezlonga vuran hasır şemsiyenin gölgesine sığınan çocuğa babası çıkışıyor, “kalk” diyor. Bugün son günümüz, tadını çıkar, arkadaşlarınla oyna, denize gir!” Almanya görmüş Melt yine on ikiden vuruyor. “Çocuklarla ilgilenmenin onlara etkinlik bulmak olduğunu sanıyoruz.” Diyor. Müzik devam ediyor, ben arada bir sallanıyorum. Çocuk mevzusu peşimizi bırakmıyor. “Belki otuz yaşında bir kahve içerler ha!” Diye bu sefer çok ileri bir tarihe atıyoruz. İkimizin de kızlardan umudu kalmadı.
Seyrek gölgesine tünediğimiz Hayıt ağacının tohuma çalan çiçekleri ay çekirdeği gibi kokuyor. Bir tutam koparıp kitabımın arasına koyuyorum. Okuyamıyorum. Hep bir karşı argüman var, kale duvarı gibi kalın ve yüksek sarp kayalıklardan kopup gelen bir parçayı sahilden alıp kağıt tutamacı gibi yüreğime bastırıyorum, zapt edemiyorum kendimi.
Güneş denizden batacak. Yanımdaki çalılıktan gelen kekik kokusu genzimi yakıyor. Nep yanıma geldi, Melt yerini aldı ve ritüel başladı. Kara sinekler, küçük kara sinekler, İğne dişli, küçük kara sinekler, “iyi geceler” mi demeye geldiniz? Başını çıkaran asamı içine itiyorum, “Şşşşşt” diyorum, “hangi güzel olmayandan korkuyorsun?” Güneşin kızkardeşi Luna süzülerek geliyor.
Sabah 06:30 kahvaltı daha başlamamış ama bir fincan kahve almama izin veriyorlar. İnce yer yatağının yüzüme çektiği çizgiler ve üstüne yattığım buruşmuş sol göz altım, kahve iznimi kolaylaştırmış olmalı. Berbat görünüyorum. Kirke’nin en keskin büyüleri, meyve sinekleri gibi aklımda uçuşuyor, dile gelmeyi bekliyorlar. Direniyor, elimin tersiyle itiyorum. İçimde bir ateş beni akşamdan beri kavuruyor. Ufukta belli belirsiz duran mor perde birazdan kapanacak. Karaağacın dalları arasından denize bir pencereden bakar gibi bakıyorum. Dışarısı çok geliyor. Vadi daha fazla dayanamıyor halime, biraz fazla üstüme geldiğinin farkında, yüzlerce balık taş sektirir gibi defalarca denizin üzerinden yay çizerek uçuyorlar. Kılım kıpırdamıyor, “Gerek yoktu” diyorum, “ama yine de teşekkürler.” “O zaman” diyor, elini çenesine koymuş düşünüyor. Vadi bugün iyi gününde, vaz geçmiyor. “Sen seversin” diyor “böyle şeyleri.” Gözleri parlıyor, hiç oralı olmuyorum. Küçük bir çocuk gibi, koca vadiye kapris yapıyorum.
Kelebekler:))
Güneş Faralya‘dan kopmuş, oluk oluk akıyor üstümüze. Gölgeleri önlerine düşmüş, olduklarından daha yakın ve daha çoklar. Belli belirsiz anlar gibi oluyorum aralarındaki sırrı, bir hafiflik geliyor üstüme. Tekne uzaklaştıkça ellerimiz yağmuru yakalamaya çalışan silecekler gibi daha hızlı gidip geliyor. Kesmiyor, tişörtümü çıkarıp sallıyorum.
Yan yana oturmuş somurtan Nep ve Yek’e döndüm, “Çocuklar bana söz verin” dedim, şelalenin kalan kısmını bir dahaki sefere yürüyeceğiz ve ben ne kadar yaşlanırsam yaşlanayım koluma girecek, benimle geleceksiniz.” Bir gün tekrar vadiye dönecek olma fikri hoşlarına gitti. İki çocuk da tamam der gibi kafalarını sallayıp güldüler. Tekne ilerledikçe vadi küçüldü, küçüldü…duvarlarını arkamızdan bir kapı gibi ağır ağır birbirine yaklaştırıp kapattı ve görünmez oldu. Ölü Deniz’e kadar bir daha hiç konuşmadık.
Belli Belirsiz 